Alchemische Sammelhandschrift

Kurzformat

Alchemische Sammelhandschrift / 1530er-Jahre
1 Band (276 Blätter) : mit Buchschmuck/Illustration ; 21,5–22 x 16,5 cm
  • St. Gallen, KB Vadiana SG, VadSlg Ms 394a

LEADER 00000ntmaa2200000 c 4500
001 991170449631805501
005 20240311222035.0
008 120403q15301539sz 00| | lat d
019 |a Exemplarspezifische Aufnahme, gesperrt für Veränderungen und das Anhängen von Signaturen.  |5 HAN/11.11.2020/bmt 
035 |a (HAN)000190767DSV05 
035 |a (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170449631805501 
035 |a (41SLSP_UBS)9972410509205504  |9 (41SLSP_UBS)9972410509205504 
040 |a CH-001880-7  |b ger  |e HAN-Katalogisierungsregeln 
046 |a q  |c 1530  |e 1539 
245 1 0 |a Alchemische Sammelhandschrift 
264 0 |c 1530er-Jahre 
300 |a 1 Band (276 Blätter)  |b mit Buchschmuck/Illustration  |c 21,5–22 x 16,5 cm 
336 |b sti  |2 rdacontent 
336 |b txt  |2 rdacontent 
337 |b n  |2 rdamedia 
338 |b nc  |2 rdacarrier 
506 |a Es gelten die Benutzungsbestimmungen für den Sonderlesesaal 
510 4 |a Gustav Scherer. - Verzeichniss der Manuscripte und Incunabeln der Vadianischen Bibliothek in St. Gallen. - St. Gallen 1864, S. 114 
520 |a Sammlung alchemischer Texte, darunter der zwei Text-Bild-Werke "Rosarium philosophorum" und "Donum dei" von der Hand des bekannten St. Galler Kaufmanns und Alchemisten Bartlome Schobinger (1500-1585) 
546 |a Lateinisch 
561 |a Bartlome Schobinger nach den Marginalien von seiner Hand. Verzeichnet im Handschriftenkatalog der Stadtbibliothek St. Gallen von 1649, VadSlg Ms. 8a, 5r unter den "libri manuscripti in 4°" mit der Signatur A 11. Veterum Philosophorum Ars magna, sive de lapide philosophorum, item Raymundi Lullii Ars magica, cum figuris 
563 |a Neuer Koperteinband, 1974. Zwei neue Schliessbänder. Auf dem Rücken altes Titel- und Signaturschild 
563 |a Neuer Koperteinband, 1974. Zwei neue Schliessbänder. Auf dem Rücken altes Titel- und Signaturschild mit P.H. in herzförmiger Umrahmung von späterer Hand 
581 |a La médecine ancienne, du corps aux étoiles / [dir. artistique: Nicolas Robel, Mathieu Christe ; photolithographie: Christophe Bugnon]. - Cologny : Fondation Martin Bodmer, 2010, S. 239f. 
583 1 |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c April 2012  |k Thomas Hofmeier und Rudolf Gamper 
596 3 1 |n Teil 1  |g Ir-v  |t leer 
596 3 0 |n Teil 1  |g 1r–112r  |t Rosarium philosophorum  |i Qui desiderant artis philosophice sciencie maioris cognicionem … — … dicat omnis vivens  |s Leere Seiten ohne leere Rückseiten der Bilder: 10v–11v, 17v–18v, 25v–26v, 33r–v, 40r–v, 47r, 49v–50v, 54v, 58r–v, 62v–63v, 68r–v, 71v–72v, 80v–81v, 86v–87v, 91r–v, 96r–v, 103r–v, 110r-v, siehe oben Einrichtung und Ausstattung. 5r Bild 1: Mercurius-Brunnen; 12r Bild 2: Sehnsucht des Königs; 19r Bild 3: Heiratsantrag; 27r Bild 4: Sol und Luna im Bad; 34r Bild 5: Vereinigung; 41r Bild 6: Empfängnis; 46r Bild 7: Schwängerung; 51r Bild 8: Waschung oder Reinigung; 55r Bild 9: Jubel der Seele; 59r Bild 10: Kaiserin; 64r Bild 11: Färbung; 69r Bild 12: Erleuchtung; 73r Bild 13: Nahrung; 77r Bild 14: Fixierung; 82r Bild 15: Vervielfältigung; 88r Bild 16: Wiederbelebung; 92r Bild 17: Kaiser; 97r Bild 18: Grüner Löwe; 104r Bild 19: Krönung Marias; 111r Bild 20: Lapsis-Christus.  |v Thorndike, Lynn, Kibre, Pearl. - A Catalogue of Incipits of Mediaeval Scientific Writings in Latin. - London 1963, Sp. 1206  |v Rosarium Philosophorum. Ein alchemisches Florilegium des Spätmittelalters / hrsg. u. erl. v. Joachim Telle ; a. d. Lat. i. Deut. übers. v. Lutz Claren und Joachim Huber. - Weinheim 1992, Bd. 1; zur Hs. Bd. 2, S. 204 (mit der Datierung: um 1600)  |v In den Text integriertes Bild-Text-Werk Sol und Luna: Telle, Joachim. - Sol und Luna : Literar- und alchemiegeschichtliche Studien zu einem altdeutschen Bildgedicht. Mit Text- und Bildanhang. - Hürtgenwald 1980, S. 39-43, zur Hs. S. 15 (mit der Datierung: um 1600)  |v Gamper, Rudolf, Hofmeier, Thomas. - Alchemische Vereinigung. Das Rosarium Philosophorum und sein Besitzer Bartlome Schobinger. - Zürich 2014 
596 3 1 |n Teil 1  |g 112v  |t leer 
596 3 0 |n Teil 1  |g 113r–114r  |t Buch der heiligen Dreifaltikeit (Auszüge)  |i >Ex libro trinitatis<. O [dazu: Symbol für Antimon] herr aller metallen da stecet in uff das aller hochst quinta essencia ... – [113v] ... ist sin tinctur von all tinctur ist ain gab ds halgen gaist. >Ex eodem libro<. [Symbol für Antimon] dis oleum zu machen das vernempt ir vor im mercurio … — … der selikait gut aller selikait schaz alle dis werck dis ganzen bůchs  |v 113r–113v entspricht dem Liber trinitatis in VadSlg Ms 428, 74ra—rb (Bl. 74 dieser Handschrift ist nach Bl. 85 eingeklebt). 113v-114r bisher nicht nachgewiesen  |v Joachim Telle. - Art. 'Buch der heiligen Dreifaltikeit', in: Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon / begr. v. Wolfgang Stammler ; fortgef. v. Karl Langosch ; hrsg. v. Kurt Ruh ; zusamm. m. Gundolf Keil, Werner Schröder [et al.]. - Berlin, New York 1978-2010, Bd. 11 (2004), Sp. 1573-1580 
596 3 0 |n Teil 1  |g 114r–114v  |t Secretum secretorum et lapis philosophorum  |i >Secretum secretorum et lapis philosophorum enigmata expositum<. Si felicitari desideras ut benediccionem philosophorum obtineas ... - ... Hic est iuxta votum lapis dictus philosophorum  |v Guglielmus Gratarolus. - Lapidis philosophorum nomenclaturae, in: Guglielmus Gratarolus. - Verae alchimiae artisque metallicae citra aenigmata doctrina certusque modus. - Basel 1561, S. 266, Zeilen 4-16 
596 3 0 |n Teil 1  |g 115r–119v  |t Ad votum lapidis dictus philosophorum  |i >Ad votum lapidis dictus philosophorum<. Recipe arsenicum [über der Zeile in dunklerer Tinte: vel lunariam] 3 h. et salis gemme [über der Zeile in dunklerer Tinte: vel vini] 6 h. ... - ... Nihilominus tamen invenies spiritus fixiores penes lapidem in fundo ... Deo gracias in eternum 
596 3 1 |n Teil 1  |g 120r—v  |t leer 
596 3 0 |n Teil 1  |g 121r–137v  |t Thesaurus philosophiae  |r Frater Ferrarius  |i >Thesaurus philosophie<. Reserat nobis eius salutare cuius sunt omnia ... - ... quam posset percipere aliqua racione. >Deo gracias in eternum. Explicit thesaurus philosophie<  |v Thorndike-Kibre, Incipits Sp. 1352  |v Gratarolus, Verae alchimiae, Teil 2, S. 237-247  |v Manget, Jean Jacques. - Jo. Jacobi Mangeti ... Bibliotheca chemica curiosa, seu rerum ad alchemiam pertinentium thesaurus instructissimus... - Coloniae Allobrogum 1702, Nachdruck 1976, Bd. 2, S. 192-197 
596 3 1 |n Teil 1  |g 138r  |t leer 
596 3 0 |n Teil 1  |g 138v–157r  |t Correctorium.  |r Richardus Anglicus  |i >Correcio fatuorum incipit<. [Darunter später mit anderer Tinte zugefügt:] >Ars nil efficit per se, sed naturam tamen movet<. Cum omnium rerum emendacio fit ipsius emendacio …—… hoc facit eorum ignorancia quia naturas metallorum non cognoscunt. >Explicit tractatulus corecio fatuorum vere fidelis et verius notatuque dignissimus. Deo gracias<  |v Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 327 und 328  |v Manget, Bibliotheca 2, S. 266–274, gekürzt; schliesst mit Kapitel XVII 
596 3 0 |n Teil 1  |g 157v–158v  |t De natura mercurii, auri et argenti  |r Ps.(?)-Albertus Magnus  |i >Calistenes quidam philosophus dicit de natura mercurii, auri et argenti<. Scias quod mercurius sive in terra per opus naturae sive ex terra [statt extra] per opus artis nonquam [statt numquam] veniet nec stabit in coniunctione ... – [158r] ... Et secundum hoc observabis ipsum et procedis in opere viam rectam. >De natura auri<. Aurum primum gradum nobilitatis tenet inter omnia corpora quia ipsum est temperatissimum ... – ... valet ad tincturam albam quia materia eius propinquus est. >Finis<.  |v 157v–158r Pearl Kibre. - An Alchemical Tract Attributed to Albertus Magnus, in: Isis 35 (1944), S. 303–316, hier S. 315  |v 158r-v Ps.-Avicenna, Alchimia, in: Manget, Bibliotheca, Bd. 1, S. 627f. 
596 3 0 |n Teil 1  |g 159r  |t Über das Blei  |r Ps.-Aristotles  |i Der aller nechst und kurtzist weg das du solt usziechen uss dem schwartzen pli der philosophi das öl ... – ... davon die alten wunderlche [= wunderliche?] ding gesagt haben das da unglaublch [=unglaublich?] ist 
596 3 0 |n Teil 1  |g 159v-167v  |t Auctoritates alchimiae. > Rosule electiores philosophie<. Aqua nostra non madefacit manum tangentis. Unde Arnoldus: Cinis vero iste fusionem caret qualiter artem ingreditur ut tingat ... – ... [167v, 6. Zeile von unten] et partim uxorem meam a natura sua et post occidatis [?]... naturas  |s Sammlung von Zitaten der Autoritäten der Alchemie wie Arnaldus de Villanova, Hermes, Astanus, Morienus, Calistenes und anderen. Viele der Zitate sind aus verschiedenen Sammlungen bekannt; die vorliegende Zusammenstellung kann bisher nicht nachgewiesen werden 
596 3 0 |n Teil 1  |g 167v–168v  |t Alchimia (Excerpta).  |r Ps.-Albertus Magnus  |i Calistenes. Triplex humiditas est in omni spiritu et corpore ... – [168r] ... vel cum humiditate unctuosa aduritur et denigratur. >Triplex est calidum philosophorum<. Calistenes. Est calidum excellens quod corrumpit ... – ... qui est calidus et humidus. [168v] Scias eciam quod siccum nostrum est duplex ... – ... ad similitudinem nature ingenium et artem adhibueris.  |v Entspricht weitgehend Kibre, An Alchemical Tract, S. 310, dort ohne Zuschreibung an Calistenes 
596 3 0 |n Teil 1  |g 169r–189r  |t Donum Dei  |i [Prolog:] >Incipit libellus novum lumen aditum per Arnoldum de Nova Villa in quo nominatt lapidem philosophorum<. Intellige ergo dictum philosophi, quod actus actorum in pacientes [sic] disposicione per quod inteligitur [e]lixir fieri non posse nisi ex materia ad hanc perfectam disposicionem habente. [Text: 169r-171r] Welcher nun ein gwüsse ware erkantnus der großen künst der philosopy begert zu haben ... [174v] >Incipit tabula sciencie maioris<. In primis habetur in leone viridi vera materia ... - ... intelige omnes libros Raimundi in hac parte  |s Deutsche Teile: 169r-171r, wechselnd deutsch und lateinisch 171v-174v, lateinisch 174v-189r; Skizzen des Bilderzyklus als Federzeichnungen im Text, teilweise mit deutschen Notizen zu den Farben u.a.: 177v Bild 1: König und Königin, 178r Bild 2: Solutio, 178v Bild 3: Coniunctio, 179v Bild 4: Putrefactio, 180v Bild 5: Caput corvi (1), 181v Bild 6: Caput corvi (2), 182v Bild 7: Oleum philosophorum, 183r Bild 8: Sulphur philosophorum (1), 184r Bild 9: Sulphur philosophorum (2), 185r Bild 10: Cinis cinerum, 186r Bild 11: Rosa alba, 187r Bild 12 Rosa rubea  |v Prolog: Arnaldus de Villanova, Novum lumen (Exzerpt): Manget, Bd. 1. S. 677 (nur 1. Satz)  |v Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 755  |v Entspricht inhaltlich: Franciscus Epimetheus, Pandora. Das ist, Die Edleste Gab Gottes, oder der Werde unnd Heilsamme Stein der Weisen: mit welchem die alten Philosophi, auch Theophrastus Paracelsus, die unvolkommene Metallen, durch gewalt des Fewrs verbessert ..., hrsg. v. Hieronymus Reusner. - Basel 1582, S. 1-54. Entspricht ab 174v Joannis Danielis Mylii ... Anatomia auri sive Tyrocinium medico-chymicum. - Frankfurt 1628, Pars V, in der Hs. stark gekürzt 
596 3 0 |n Teil 1  |g 189v  |t Triangulum alchemicum  |i Rex vegetans, dux fluxere sero faciens miles corumpens  |s Dreieck mit den Buchstaben b, r und d in den Ecken.  |v Entspricht dem "mensturale" in: Ps.-Raimundus Lullus, Practica, in: Manget, Bibliotheca, Bd. 1, S. 764. 
596 3 0 |n Teil 1  |g 189v  |t Alphabetum chymicum  |r Ps.-Raimundus Lullus  |i >Alphabetum testamenti<. A deus a quo omnia bona procedunt; b argentum vivum vegitabile ... – ... r ignis lapidis philosophici  |v Entspricht im Aufbau dem Alphabet in: Ps.-Raimundus Lullus, Practica, in: Manget, Bibliotheca, Bd. 1, S. 778 
596 3 0 |n Teil 1  |g 190r  |t Vini philosophi acuentia  |r Ps.-Raimundus Lullus  |i Mel novum, celidonia, sanguis humanus ... - ... pipier nigrum  |v Nach Ps. Raimundus Lullus, Liber essentiae, distinct. 3, zitiert in: Johannis Segeri Weidenfeld. - De secretis adeptorum, sive, De usu spiritus vini Lulliani libri IV. - London 1684, S. 23 
596 3 0 |n Teil 1  |g 190r–195v  |t Auctoritates  |i >Arnaldus<.Sic eciam virtutem habet efficacem ... – ... qui est novus modus. >Deo gracias<  |s Zitate aus Arnaldus, Donum dei, Hermes, Thomas, Speculum, Geber, Pratica verissima 
596 3 1 |n Teil 1  |g 196r  |t Psalmvers  |i Et sperunt in te ...  |v Ps 9,11 
596 3 0 |n Teil 1  |g 196v-198v  |t De lapide philosophorum  |i Ignis. Terra. Aer. Aqua. ITAF. Ignis. Terra. Aqua. Flumina ... - ... Lapis philosophorum  |s Zehn Skizzen und Schemata mit kurzen Legenden: 196v Hand ITAF in einer Wolke; drei verschmolzene Gesichter in einer Wolke; Sonne (sulphur), Mond (mercurius) und Kreis mit drei Segmenten (traconus fermentii); 197r Quadrat, darin Dreieck mit drei Köpfen in den Ecken (sol solaris, luna lunaris, rex mo–s [?]); Wurzel, aus der ein Herz und einer Kugel mit den vier Elementen wächst; 197v Kreisschema der vier Elemente und ihrer Eigenschaften; unbeschriftetes Schema mit Monden, 198r zwei Monde mit Umschrift ""Solve, calcina, tere, sublima, figo, coagula"; Totenkopf flos philosophorum; mannshoher Baumstrunk mit jungen Ästen, darunter liegender Mann (corpus), von dem zwei engelartige Wesen auffliegen (anima, spiritus); 198v schäggestellter Zylinder mit den vier Elementen (lapis philosophorum)  |v Entspricht VadSlg Ms 395b 132v-134r 
596 3 0 |n Teil 1  |g 198v-200r  |t Auctoritates, dt  |i Nun merck min aller liebsten fründ dz unser sublimierung im gemein ist ... – ... ir ze loben in unserm werck  |s Zitate aus Astasius, Hermes Oriens, Avicenna und Geber 
596 3 0 |n Teil 1  |g 200v–201v  |t Alchemische Fragen und Antworten.  |r Johannes Michel (?)  |i >Herr Michels undericht question<. Item wan gold vor dir ligt so frag: Was ist das? Responde: Es ist ʘ. Warumb ist ʘ? Responde: Darumb das es die natur kraft und gestalt hat des golds welche natur und kraft in im unsichperlich und unbegriflich verborgen ist ... – ... und ain untailbers ding ist dem ist die recht solucio des ʘ vorhanden  |s Vgl. unten 216r–217r 
596 3 0 |n Teil 1  |g 201v–202r  |t Alchemisches Alphabet.  |r Johannes Michel  |i >Alphabetum her Michl<. ḃ also mit aim punct bedüt ain a ...  |s Vollständiges Alphabet 
596 3 0 |n Teil 1  |g 202v  |t De abbreviatione operis (Exzerpt)  |r Ps.-Raimundus Lullus  |i >Intentum Raymundi Luli ad regem Rupertum Francie<. Scire debes quod ex plumbo philosophorum extrahitur quoddam oleum auri coloris ... – ... Elige ex his intentum tuum.  |v Abgedruckt in: Andreas Libavius, D.O.M.A. De medicina veterum tam Hippocratica quam hermetica tractatus, Frankfurt 1699, S. 443f. 
596 3 0 |n Teil 1  |g 203r–203v  |i De lapide A >De lapide A<. Tria sunt genera in .A. videlicet plumbeitas subtilissima, cinobrium occultum et humidum radicale omnium metallorum ... – ... calcinatur in pulverem rubeum et tunc leo rubeus nominatur. Qui potest capere capiat 
596 3 0 |n Teil 1  |g 204r  |t Versus de lapide  |i >Lapis seu Mercurius philosophorum est unica res certa vilis ubique reperta<. Solve gelans in cera quod est aqua vera / Da salis dulcis vena fluit in igne sum cera ... – ... testimonia quidem est ex parte diaboli in hoc magisterio 
596 3 1 |n Teil 1  |g 204v  |t leer 
596 3 0 |n Teil 1  |g 205r-215r  |t De lapide philosophorum  |r Frater Ferrarius  |i >De lapide philosophorum secundum verum modum formandum [korrigiert zu formando] Ferrarius monachus ad apostolicum quendam scribit<. Duo sunt principia huius artis. Est ergo primo sciendum quod res de qua omnes philosophi antiqui tractaverunt ... – ... equalis est causa inspisacionis seu composicionis mettallorum. >Explicit<  |v Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 474  |v Gratarolus, Verae alchemiae, 1561, Teil 2, S. 232-237. 
596 3 1 |n Teil 1  |g 215v  |t leer 
596 3 0 |n Teil 1  |g 216r–217r  |t Alchemische Fragen und Antworten  |r Johannes Michel (?)  |i >Johannes Michel<. Ain kurzi ...slegung [Am Anfang drei Buchstaben gestrichen] groser matri. Es ist ze wissen das unser medicin von zwaien dingen gmoht wirt ... – ... ist nichts anders dan ain verbrünig und verendrung der element mit ainander und das beschicht durch bewegung  |s Wechsel von questio und solutio, ähnlich wie oben 200v 
596 3 1 |n Teil 1  |g 217v–219r  |t leer 
596 3 0 |n Teil 1  |g 219v–220v  |t Duodecim claves quae continent regimen lapidis  |i >Duodecim claves quae continent totum regimen lapidis<. 1. Prima clavis quod lapis non dissolvatur per aquas plurimas ... – ... 12. clavis est quod scias illud tichumare (?) per xxj dies sub ventre equis ... 
596 3 1 |n Teil 1  |g 221r–225v  |t leer 
596 3 0 |n Teil 1  |g 226r–235r  |t Compendium artis alchimiae et naturalis philosophiae  |r Ps.-Raimundus Lullus  |i >IHS. Ars magica Raymundi Lulii<. Incipit compendium artis magice secundum cursum nature reformatum ... — ... habebis sal artis sive mercurium testamenti. >Explicit liber artis magice Raymundi<.  |v Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 728  |v Pereira, Michaela. - The Alchemical Corpus attributed do Raymond Lull. - London 1989,S. 69, Nr. I, 13.  |v Manget I, 875–878 
596 3 0 |n Teil 1  |g 235v–237r  |t Liber lucis  |r Ps.-Raimundus Lullus  |i >Liber lucis venerabilis Raymundi Lulii in quo ipse reserat secretum aque nostri gravi auri vel argenti vel aliorum corporum resolucionem aparitiem per minima quam quidem aquam in omnibus aliis libris suis tacuit.< Tu fili accipe vinum saporissimum album vel rubrum quod putrefac 20 diebus ... - ... non valet sed in vinum soli propter separacionem elementorum. >Explicit tractaculus libri lucis Raymundi<  |s Unter den Ps.-Lulliana bisher nicht nachzuweisen 
596 3 0 |n Teil 1  |g 237v–239r  |t Liber quinta essentia (Exzerpt)  |r Ps.-Raimundus Lullus  |i >Praxis universalis et magni operis ex 3a distinccione extracta libri quintarum essenciarum Raymundi Lulii<. Corpus solare vel lunare calcinatum in oleum conversum ... - ... argento vino metallico apparet. >Glosa puto ita esse.<  |v Der Anfang bis 238r, Z. 15, entspricht: Gratarolus, Verae alchimiae, S. 248 
596 3 0 |n Teil 1  |g 239v–242v  |r Ps.-Raimundus Lullus  |i Liber quinta essentia (Excerpta). >Questio Raymundi Lullii ex tertia distinctione et questionario accepta<. Quales sunt colores apparentes in opere? Solucio: 4or sunt tamen colores apparentes ... - ... qui sunt media demonstrativa.  |v Entspricht teilweise Raimundus Lullus. - De secretis naturae seu de quinta essentia liber unus, in tres distinctiones divisus. - Köln 1567: 239v–240r, Z. 10 = Lullus, S. 311-313; 240r, Z. 11–241r, Z. 10 = Lullus, S. 331–333; 241r, Z. 10–12 = Lullus, S. 333f.; 241r, Z. 17 = Lullus, S. 335, Z. 3; 241v , Z. 7–242r, Z. 17 = S. 337–339. 
596 3 0 |n Teil 1  |g 242v–247r  |t Alphabetum arboris philosophicalis  |i >Sequitur alphabetum arb[o]ris philosophicalis<. A chaos; B materia; C forma ... - ... 243r Z venenum [statt venerum]. Item regula generalis quod ubicunque in principio huius arb[o]ris ... – ... 245r extra multiplicacionem sue forme specifice. Anfang: Lullus, S. 176, Z. 5–13; weitere Text bisher nicht nachgewiesen. 245v Sequitur alphabetum fygure [Kreis] circularis. A forma; B materia; C corpus ... - ... Z venerem. Lullus, a. a. O., S. 153. 246r A vel forma et hoc est condicionatum ad formam ... – ... in quo omnia principia regi domini.  |v 242v–243r Entspricht teilweise Raimundus Lullus. - De secretis naturae seu de quinta essentia liber unus, in tres distinctiones divisus. - Köln 1567, S. 152f.  |v 243r–245v Anfang: Lullus, De secretis naturae, S. 176, Z. 5–13; weitere Texte bisher nicht nachgewiesen  |v 245v Lullus, De secretis naturae, S. 153 
596 3 0 |n Teil 1  |g 247v–249v  |t Apertorium (Exzerpt). >Ex apertorio venerabilis Raymundi<. Recipe de fortissimo et optimo lunario succo et distilla cum uno lumine ... – ... de ista medicina proice ut supra demonstratum est.  |r Ps.-Raimundus Lullus  |v Anfang entfernt ähnlich Ps.-Raimundus Lullus, De alchimia opuscula, Nürnberg 1546, 2vff 
596 3 0 |n Teil 1  |g 250r–250v  |t Quid est menstruum vegetabile  |i >Questio quid est menstruum vegetabile et resolutum corporum<. Solucio menstuum multipliciter sumimur ... – ... 250r et numquam venit ad effectum. >Gloria fine carens sit tibi virgo fine parens<  |s 250v Schema zu "menstrum" 
596 3 0 |n Teil 1  |g 251r–v  |t Rezepte zur Herstellung von Kupfer und Gold  |i >Also precipitiert man den ♀ [Kupfer] vulgari<. Erstlich nim ain gmain aqua fort durch vitriol und saliter gemacht so fil du wilt ... – 251r ... so precipitiert sich der ♀ hüpsch rot. Wiltu ain gold damit zu medicin precipitiern so mach ain aqua regis nemlich recipe 1 tail gmain aqua fort, tue 2 tail gmain saltz drin ... – ... so precipitiert sich das ʘ mit dem [Zeichen für Merkur] zu ainem schonen roten pulfer. [Mit anderer Feder mit dunklerer Tinte in feinere Schrift:] An statt dises [Zeichen für Merkur] vulgi sol man nemen menstruum resoltutum ... 
596 3 0 |n Teil 2  |g 252r–263r  |t Donum Dei: Bilderzyklus  |s Bild 1: Ausgangsstadium: König und Königin; Bild 2: Solutio; Bild 3: Coniunctio; Bild 4: Putrefactio; Bild 5: vollständige Auflösung; Bild 6: Urzeugung; Bild 7: Oleum philosophorum; Bild 8: Sulphur philosophorum; Bild 9: Reinigung; Bild 10: Cinis cinerum; Bild 11: Rosa alba; Bild 12: Rosa rubea 
596 3 1 |n Teil 2  |g 264r–275v  |t leer 
596 0 |a Teil: 1 (Bl. I–251): Bär, Piccard, Wasserzeichenkartei 84069, 84109 (1528–1533); Teil 2 (Bl. 252–276): Wasserzeichen: Krone, Piccard, Wasserzeichenkartei 52345, 52377 (1532–1536). Text und Bilder in Teil 1 auf unterschiedlichem Papier, das Papier mit den Bildern ohne Wasserzeichen 
596 0 |b (VIII+2)¹⁷ + (VIII+3)³⁶ + 3 (VIII+4)⁹⁶ + (IX+3)¹¹⁷ + XIV¹⁴⁵ + XI¹⁶⁷ + VIII¹⁸³ + X²⁰³ + XI²²⁵ + XIII²⁵¹ + XII²⁷⁶. Teilweise Reklamanten. Die Einzelblätter enthalten den Bilderzyklus zum Rosarium philosophorum (bzw. Sol und Luna) 
596 0 |c Alte Foliierung I. 1–117, neuere Folierung 118–276. Die Abbildungen des Rosarium sind zusätzlich mit einer Numerierung 1–20 versehen 
596 1 |c Alchemischer Bilderzyklus zum Rosarium Philosophorum (bzw. Sol und Luna; kolorierte Federzeichnungen). Die ganzseitigen Abbildungen in Farbe sind jeweils auf Einzelblättern ausgeführt und in den Text eingebunden. Vor den Bildern (ausser dem ersten) sind jeweils 1½ bis 3½ Seiten leer. Der Raum wurde vermutlich für die Bilder ausgespart und blieb leer, weil diese auf Einzelblätter gemalt wurden  |3 1r–112r 
596 1 |c Alchemischer Bildzyklus des Donum Dei (opake Malerei) auf anderem Papier als der Hauptteil des Handschrift  |3 252r–263r 
596 1 |d Seitliche Begrenzung des Schriftraums durch Stiftlinien, Schriftraum 14–16 x 10,5–11,5 cm, Abbildungen begrenzt mit Tintenlinien 12–14 x 8, 19-23 Zeilen.  |e Geschrieben von Bartlome Schobinger  |f Seitentitel, Leservermerke und Randnoten von der Hand des Schreibers 1r, 3r, 7v, 8r, 16v, 23r, 24v, 25v, 28v, 30r, 32r, 35v, 38v, 39r, 53r, 54r, 65r, 66r, 79r, 80r, 94v, 98r, 105r, 115v, 122r–v, 124v–126v, 127v–128v, 129v–131v, 133v, 134r, 135r–136v, 145v, 147r, 157v, 179v, 184v, 185r, 192v–194r, 208v, 209r, 210v, 211r–212r, 214r–v, 227r–231v, 233r, 234v, 236r, 239r–v, 241r–v, 243v, 244v, 245r, 247r–248v, 250r, 251r; 1r P.H. in herzförmiger Umrahmung von späterer Hand, ebenso auf dem Rückenschild; 59r Marginale zu "expedicione": "forte: ex perditione", 17. Jh. 
655 7 |a Handschrift  |2 gnd-content 
690 |a Si felicitari desideras ut benedictionem philosophorum obtineas  |2 han-A1 
690 |a Der aller nechst und kurtzist weg das du solt usziechen uss dem schwartzen pli  |2 han-A1 
690 |a Item wan gold vor dir ligt so frag: Was ist das?  |2 han-A1 
690 |a Solve gelans in cera quod est aqua vera  |2 han-A1 
690 |a Tu fili accipe vinum saporissimum album vel rubrum quod putrefac  |2 han-A1 
690 |a Bilderzyklus, Rosarium philosophorum  |2 han-A3 
690 |a Bilderzyklus, Donum Dei  |2 han-A3 
690 |a Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 1206 Qui desiderat artis philosophice  |2 han-A4 
690 |a Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 1352 Reserat nobis eius salutare  |2 han-A4 
690 |a Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 327 Cum omnis rerum emendatio  |2 han-A4 
690 |a Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 328 Cum omnium rerum emendatio  |2 han-A4 
690 |a Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 755 Intellige ergo dictum philosophi  |2 han-A4 
690 |a Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 474 Duo sunt principia huius artis  |2 han-A4 
690 |a Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 728 Incipit compendium artis magice  |2 han-A4 
700 0 |a Ferrarius Frater  |e Verfasser  |4 aut 
700 1 |a Richardus, Anglicus  |e Verfasser  |4 aut 
700 0 |a Aristoteles  |d v384-v322  |0 (DE-588)118650130  |e Verfasser  |4 aut 
700 0 |a Albertus  |c Magnus, Heiliger  |d 1193-1280  |0 (DE-588)118637649  |e Verfasser  |4 aut 
700 1 |a Lullus, Raimundus  |d 1232-1315  |0 (DE-588)118575279  |e Verfasser  |4 aut 
700 1 |a Michel, Johannes  |e Verfasser  |4 aut 
700 1 |a Schobinger, Bartholomäus  |d 1566-1604  |0 (DE-588)129120871  |e Früherer Eigentümer  |e Schreiber/Scriptorium  |4 fmo  |4 scr 
852 4 |b SGKBV  |c RAVS  |j VadSlg Ms 394a  |9 (41SLSP_UBS)9972410509205504 
856 4 2 |u http://www.handschriftencensus.de/24317  |z Handschriftencensus 
900 |a HANunikat 
910 |c Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC0 zur Weiternutzung zur Verfügung. 
949 |c RAVS  |p 12  |j VadSlg Ms 394a  |b SGKBV  |9 (41SLSP_UBS)9972410509205504 
986 |a (41SLSP_UBS)9972410509205504  |9 (41SLSP_UBS)9972410509205504 

Basisinformationen

Signatur:
  • St. Gallen, KB Vadiana SG, VadSlg Ms 394a
Ressourcentyp:
Buchhandschrift
Titel:
Alchemische Sammelhandschrift
Entstehungsangaben:
1530er-Jahre
Entstehungszeit (normiert):
1530 - 1539
Physische Beschreibung:
  • 1 Band (276 Blätter): mit Buchschmuck/Illustration; 21,5–22 x 16,5 cm

Inhalt und innere Ordnung

Inhalt:
  • Sammlung alchemischer Texte, darunter der zwei Text-Bild-Werke "Rosarium philosophorum" und "Donum dei" von der Hand des bekannten St. Galler Kaufmanns und Alchemisten Bartlome Schobinger (1500-1585)
  • Teil 1. [Ir-v]. leer
  • Teil 1. [1r–112r]. Rosarium philosophorum. Qui desiderant artis philosophice sciencie maioris cognicionem … — … dicat omnis vivens. Leere Seiten ohne leere Rückseiten der Bilder: 10v–11v, 17v–18v, 25v–26v, 33r–v, 40r–v, 47r, 49v–50v, 54v, 58r–v, 62v–63v, 68r–v, 71v–72v, 80v–81v, 86v–87v, 91r–v, 96r–v, 103r–v, 110r-v, siehe oben Einrichtung und Ausstattung. 5r Bild 1: Mercurius-Brunnen; 12r Bild 2: Sehnsucht des Königs; 19r Bild 3: Heiratsantrag; 27r Bild 4: Sol und Luna im Bad; 34r Bild 5: Vereinigung; 41r Bild 6: Empfängnis; 46r Bild 7: Schwängerung; 51r Bild 8: Waschung oder Reinigung; 55r Bild 9: Jubel der Seele; 59r Bild 10: Kaiserin; 64r Bild 11: Färbung; 69r Bild 12: Erleuchtung; 73r Bild 13: Nahrung; 77r Bild 14: Fixierung; 82r Bild 15: Vervielfältigung; 88r Bild 16: Wiederbelebung; 92r Bild 17: Kaiser; 97r Bild 18: Grüner Löwe; 104r Bild 19: Krönung Marias; 111r Bild 20: Lapsis-Christus.. Thorndike, Lynn, Kibre, Pearl. - A Catalogue of Incipits of Mediaeval Scientific Writings in Latin. - London 1963, Sp. 1206. Rosarium Philosophorum. Ein alchemisches Florilegium des Spätmittelalters / hrsg. u. erl. v. Joachim Telle ; a. d. Lat. i. Deut. übers. v. Lutz Claren und Joachim Huber. - Weinheim 1992, Bd. 1; zur Hs. Bd. 2, S. 204 (mit der Datierung: um 1600). In den Text integriertes Bild-Text-Werk Sol und Luna: Telle, Joachim. - Sol und Luna : Literar- und alchemiegeschichtliche Studien zu einem altdeutschen Bildgedicht. Mit Text- und Bildanhang. - Hürtgenwald 1980, S. 39-43, zur Hs. S. 15 (mit der Datierung: um 1600). Gamper, Rudolf, Hofmeier, Thomas. - Alchemische Vereinigung. Das Rosarium Philosophorum und sein Besitzer Bartlome Schobinger. - Zürich 2014
  • Teil 1. [112v]. leer
  • Teil 1. [113r–114r]. Buch der heiligen Dreifaltikeit (Auszüge). >Ex libro trinitatis<. O [dazu: Symbol für Antimon] herr aller metallen da stecet in uff das aller hochst quinta essencia ... – [113v] ... ist sin tinctur von all tinctur ist ain gab ds halgen gaist. >Ex eodem libro<. [Symbol für Antimon] dis oleum zu machen das vernempt ir vor im mercurio … — … der selikait gut aller selikait schaz alle dis werck dis ganzen bůchs. 113r–113v entspricht dem Liber trinitatis in VadSlg Ms 428, 74ra—rb (Bl. 74 dieser Handschrift ist nach Bl. 85 eingeklebt). 113v-114r bisher nicht nachgewiesen. Joachim Telle. - Art. 'Buch der heiligen Dreifaltikeit', in: Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon / begr. v. Wolfgang Stammler ; fortgef. v. Karl Langosch ; hrsg. v. Kurt Ruh ; zusamm. m. Gundolf Keil, Werner Schröder [et al.]. - Berlin, New York 1978-2010, Bd. 11 (2004), Sp. 1573-1580
  • Teil 1. [114r–114v]. Secretum secretorum et lapis philosophorum. >Secretum secretorum et lapis philosophorum enigmata expositum<. Si felicitari desideras ut benediccionem philosophorum obtineas ... - ... Hic est iuxta votum lapis dictus philosophorum. Guglielmus Gratarolus. - Lapidis philosophorum nomenclaturae, in: Guglielmus Gratarolus. - Verae alchimiae artisque metallicae citra aenigmata doctrina certusque modus. - Basel 1561, S. 266, Zeilen 4-16
  • Teil 1. [115r–119v]. Ad votum lapidis dictus philosophorum. >Ad votum lapidis dictus philosophorum<. Recipe arsenicum [über der Zeile in dunklerer Tinte: vel lunariam] 3 h. et salis gemme [über der Zeile in dunklerer Tinte: vel vini] 6 h. ... - ... Nihilominus tamen invenies spiritus fixiores penes lapidem in fundo ... Deo gracias in eternum
  • Teil 1. [120r—v]. leer
  • Teil 1. [121r–137v]. Thesaurus philosophiae. Frater Ferrarius. >Thesaurus philosophie<. Reserat nobis eius salutare cuius sunt omnia ... - ... quam posset percipere aliqua racione. >Deo gracias in eternum. Explicit thesaurus philosophie<. Thorndike-Kibre, Incipits Sp. 1352. Gratarolus, Verae alchimiae, Teil 2, S. 237-247. Manget, Jean Jacques. - Jo. Jacobi Mangeti ... Bibliotheca chemica curiosa, seu rerum ad alchemiam pertinentium thesaurus instructissimus... - Coloniae Allobrogum 1702, Nachdruck 1976, Bd. 2, S. 192-197
  • Teil 1. [138r]. leer
  • Teil 1. [138v–157r]. Correctorium.. Richardus Anglicus. >Correcio fatuorum incipit<. [Darunter später mit anderer Tinte zugefügt:] >Ars nil efficit per se, sed naturam tamen movet<. Cum omnium rerum emendacio fit ipsius emendacio …—… hoc facit eorum ignorancia quia naturas metallorum non cognoscunt. >Explicit tractatulus corecio fatuorum vere fidelis et verius notatuque dignissimus. Deo gracias<. Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 327 und 328. Manget, Bibliotheca 2, S. 266–274, gekürzt; schliesst mit Kapitel XVII
  • Teil 1. [157v–158v]. De natura mercurii, auri et argenti. Ps.(?)-Albertus Magnus. >Calistenes quidam philosophus dicit de natura mercurii, auri et argenti<. Scias quod mercurius sive in terra per opus naturae sive ex terra [statt extra] per opus artis nonquam [statt numquam] veniet nec stabit in coniunctione ... – [158r] ... Et secundum hoc observabis ipsum et procedis in opere viam rectam. >De natura auri<. Aurum primum gradum nobilitatis tenet inter omnia corpora quia ipsum est temperatissimum ... – ... valet ad tincturam albam quia materia eius propinquus est. >Finis<.. 157v–158r Pearl Kibre. - An Alchemical Tract Attributed to Albertus Magnus, in: Isis 35 (1944), S. 303–316, hier S. 315. 158r-v Ps.-Avicenna, Alchimia, in: Manget, Bibliotheca, Bd. 1, S. 627f.
  • Teil 1. [159r]. Über das Blei. Ps.-Aristotles. Der aller nechst und kurtzist weg das du solt usziechen uss dem schwartzen pli der philosophi das öl ... – ... davon die alten wunderlche [= wunderliche?] ding gesagt haben das da unglaublch [=unglaublich?] ist
  • Teil 1. [159v-167v]. Auctoritates alchimiae. > Rosule electiores philosophie<. Aqua nostra non madefacit manum tangentis. Unde Arnoldus: Cinis vero iste fusionem caret qualiter artem ingreditur ut tingat ... – ... [167v, 6. Zeile von unten] et partim uxorem meam a natura sua et post occidatis [?]... naturas. Sammlung von Zitaten der Autoritäten der Alchemie wie Arnaldus de Villanova, Hermes, Astanus, Morienus, Calistenes und anderen. Viele der Zitate sind aus verschiedenen Sammlungen bekannt; die vorliegende Zusammenstellung kann bisher nicht nachgewiesen werden
  • Teil 1. [167v–168v]. Alchimia (Excerpta).. Ps.-Albertus Magnus. Calistenes. Triplex humiditas est in omni spiritu et corpore ... – [168r] ... vel cum humiditate unctuosa aduritur et denigratur. >Triplex est calidum philosophorum<. Calistenes. Est calidum excellens quod corrumpit ... – ... qui est calidus et humidus. [168v] Scias eciam quod siccum nostrum est duplex ... – ... ad similitudinem nature ingenium et artem adhibueris.. Entspricht weitgehend Kibre, An Alchemical Tract, S. 310, dort ohne Zuschreibung an Calistenes
  • Teil 1. [169r–189r]. Donum Dei. [Prolog:] >Incipit libellus novum lumen aditum per Arnoldum de Nova Villa in quo nominatt lapidem philosophorum<. Intellige ergo dictum philosophi, quod actus actorum in pacientes [sic] disposicione per quod inteligitur [e]lixir fieri non posse nisi ex materia ad hanc perfectam disposicionem habente. [Text: 169r-171r] Welcher nun ein gwüsse ware erkantnus der großen künst der philosopy begert zu haben ... [174v] >Incipit tabula sciencie maioris<. In primis habetur in leone viridi vera materia ... - ... intelige omnes libros Raimundi in hac parte. Deutsche Teile: 169r-171r, wechselnd deutsch und lateinisch 171v-174v, lateinisch 174v-189r; Skizzen des Bilderzyklus als Federzeichnungen im Text, teilweise mit deutschen Notizen zu den Farben u.a.: 177v Bild 1: König und Königin, 178r Bild 2: Solutio, 178v Bild 3: Coniunctio, 179v Bild 4: Putrefactio, 180v Bild 5: Caput corvi (1), 181v Bild 6: Caput corvi (2), 182v Bild 7: Oleum philosophorum, 183r Bild 8: Sulphur philosophorum (1), 184r Bild 9: Sulphur philosophorum (2), 185r Bild 10: Cinis cinerum, 186r Bild 11: Rosa alba, 187r Bild 12 Rosa rubea. Prolog: Arnaldus de Villanova, Novum lumen (Exzerpt): Manget, Bd. 1. S. 677 (nur 1. Satz). Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 755. Entspricht inhaltlich: Franciscus Epimetheus, Pandora. Das ist, Die Edleste Gab Gottes, oder der Werde unnd Heilsamme Stein der Weisen: mit welchem die alten Philosophi, auch Theophrastus Paracelsus, die unvolkommene Metallen, durch gewalt des Fewrs verbessert ..., hrsg. v. Hieronymus Reusner. - Basel 1582, S. 1-54. Entspricht ab 174v Joannis Danielis Mylii ... Anatomia auri sive Tyrocinium medico-chymicum. - Frankfurt 1628, Pars V, in der Hs. stark gekürzt
  • Teil 1. [189v]. Triangulum alchemicum. Rex vegetans, dux fluxere sero faciens miles corumpens. Dreieck mit den Buchstaben b, r und d in den Ecken.. Entspricht dem "mensturale" in: Ps.-Raimundus Lullus, Practica, in: Manget, Bibliotheca, Bd. 1, S. 764.
  • Teil 1. [189v]. Alphabetum chymicum. Ps.-Raimundus Lullus. >Alphabetum testamenti<. A deus a quo omnia bona procedunt; b argentum vivum vegitabile ... – ... r ignis lapidis philosophici. Entspricht im Aufbau dem Alphabet in: Ps.-Raimundus Lullus, Practica, in: Manget, Bibliotheca, Bd. 1, S. 778
  • Teil 1. [190r]. Vini philosophi acuentia. Ps.-Raimundus Lullus. Mel novum, celidonia, sanguis humanus ... - ... pipier nigrum. Nach Ps. Raimundus Lullus, Liber essentiae, distinct. 3, zitiert in: Johannis Segeri Weidenfeld. - De secretis adeptorum, sive, De usu spiritus vini Lulliani libri IV. - London 1684, S. 23
  • Teil 1. [190r–195v]. Auctoritates. >Arnaldus<.Sic eciam virtutem habet efficacem ... – ... qui est novus modus. >Deo gracias<. Zitate aus Arnaldus, Donum dei, Hermes, Thomas, Speculum, Geber, Pratica verissima
  • Teil 1. [196r]. Psalmvers. Et sperunt in te .... Ps 9,11
  • Teil 1. [196v-198v]. De lapide philosophorum. Ignis. Terra. Aer. Aqua. ITAF. Ignis. Terra. Aqua. Flumina ... - ... Lapis philosophorum. Zehn Skizzen und Schemata mit kurzen Legenden: 196v Hand ITAF in einer Wolke; drei verschmolzene Gesichter in einer Wolke; Sonne (sulphur), Mond (mercurius) und Kreis mit drei Segmenten (traconus fermentii); 197r Quadrat, darin Dreieck mit drei Köpfen in den Ecken (sol solaris, luna lunaris, rex mo–s [?]); Wurzel, aus der ein Herz und einer Kugel mit den vier Elementen wächst; 197v Kreisschema der vier Elemente und ihrer Eigenschaften; unbeschriftetes Schema mit Monden, 198r zwei Monde mit Umschrift ""Solve, calcina, tere, sublima, figo, coagula"; Totenkopf flos philosophorum; mannshoher Baumstrunk mit jungen Ästen, darunter liegender Mann (corpus), von dem zwei engelartige Wesen auffliegen (anima, spiritus); 198v schäggestellter Zylinder mit den vier Elementen (lapis philosophorum). Entspricht VadSlg Ms 395b 132v-134r
  • Teil 1. [198v-200r]. Auctoritates, dt. Nun merck min aller liebsten fründ dz unser sublimierung im gemein ist ... – ... ir ze loben in unserm werck. Zitate aus Astasius, Hermes Oriens, Avicenna und Geber
  • Teil 1. [200v–201v]. Alchemische Fragen und Antworten.. Johannes Michel (?). >Herr Michels undericht question<. Item wan gold vor dir ligt so frag: Was ist das? Responde: Es ist ʘ. Warumb ist ʘ? Responde: Darumb das es die natur kraft und gestalt hat des golds welche natur und kraft in im unsichperlich und unbegriflich verborgen ist ... – ... und ain untailbers ding ist dem ist die recht solucio des ʘ vorhanden. Vgl. unten 216r–217r
  • Teil 1. [201v–202r]. Alchemisches Alphabet.. Johannes Michel. >Alphabetum her Michl<. ḃ also mit aim punct bedüt ain a .... Vollständiges Alphabet
  • Teil 1. [202v]. De abbreviatione operis (Exzerpt). Ps.-Raimundus Lullus. >Intentum Raymundi Luli ad regem Rupertum Francie<. Scire debes quod ex plumbo philosophorum extrahitur quoddam oleum auri coloris ... – ... Elige ex his intentum tuum.. Abgedruckt in: Andreas Libavius, D.O.M.A. De medicina veterum tam Hippocratica quam hermetica tractatus, Frankfurt 1699, S. 443f.
  • Teil 1. [203r–203v]. De lapide A >De lapide A<. Tria sunt genera in .A. videlicet plumbeitas subtilissima, cinobrium occultum et humidum radicale omnium metallorum ... – ... calcinatur in pulverem rubeum et tunc leo rubeus nominatur. Qui potest capere capiat
  • Teil 1. [204r]. Versus de lapide. >Lapis seu Mercurius philosophorum est unica res certa vilis ubique reperta<. Solve gelans in cera quod est aqua vera / Da salis dulcis vena fluit in igne sum cera ... – ... testimonia quidem est ex parte diaboli in hoc magisterio
  • Teil 1. [204v]. leer
  • Teil 1. [205r-215r]. De lapide philosophorum. Frater Ferrarius. >De lapide philosophorum secundum verum modum formandum [korrigiert zu formando] Ferrarius monachus ad apostolicum quendam scribit<. Duo sunt principia huius artis. Est ergo primo sciendum quod res de qua omnes philosophi antiqui tractaverunt ... – ... equalis est causa inspisacionis seu composicionis mettallorum. >Explicit<. Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 474. Gratarolus, Verae alchemiae, 1561, Teil 2, S. 232-237.
  • Teil 1. [215v]. leer
  • Teil 1. [216r–217r]. Alchemische Fragen und Antworten. Johannes Michel (?). >Johannes Michel<. Ain kurzi ...slegung [Am Anfang drei Buchstaben gestrichen] groser matri. Es ist ze wissen das unser medicin von zwaien dingen gmoht wirt ... – ... ist nichts anders dan ain verbrünig und verendrung der element mit ainander und das beschicht durch bewegung. Wechsel von questio und solutio, ähnlich wie oben 200v
  • Teil 1. [217v–219r]. leer
  • Teil 1. [219v–220v]. Duodecim claves quae continent regimen lapidis. >Duodecim claves quae continent totum regimen lapidis<. 1. Prima clavis quod lapis non dissolvatur per aquas plurimas ... – ... 12. clavis est quod scias illud tichumare (?) per xxj dies sub ventre equis ...
  • Teil 1. [221r–225v]. leer
  • Teil 1. [226r–235r]. Compendium artis alchimiae et naturalis philosophiae. Ps.-Raimundus Lullus. >IHS. Ars magica Raymundi Lulii<. Incipit compendium artis magice secundum cursum nature reformatum ... — ... habebis sal artis sive mercurium testamenti. >Explicit liber artis magice Raymundi<.. Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 728. Pereira, Michaela. - The Alchemical Corpus attributed do Raymond Lull. - London 1989,S. 69, Nr. I, 13.. Manget I, 875–878
  • Teil 1. [235v–237r]. Liber lucis. Ps.-Raimundus Lullus. >Liber lucis venerabilis Raymundi Lulii in quo ipse reserat secretum aque nostri gravi auri vel argenti vel aliorum corporum resolucionem aparitiem per minima quam quidem aquam in omnibus aliis libris suis tacuit.< Tu fili accipe vinum saporissimum album vel rubrum quod putrefac 20 diebus ... - ... non valet sed in vinum soli propter separacionem elementorum. >Explicit tractaculus libri lucis Raymundi<. Unter den Ps.-Lulliana bisher nicht nachzuweisen
  • Teil 1. [237v–239r]. Liber quinta essentia (Exzerpt). Ps.-Raimundus Lullus. >Praxis universalis et magni operis ex 3a distinccione extracta libri quintarum essenciarum Raymundi Lulii<. Corpus solare vel lunare calcinatum in oleum conversum ... - ... argento vino metallico apparet. >Glosa puto ita esse.<. Der Anfang bis 238r, Z. 15, entspricht: Gratarolus, Verae alchimiae, S. 248
  • Teil 1. [239v–242v]. Ps.-Raimundus Lullus. Liber quinta essentia (Excerpta). >Questio Raymundi Lullii ex tertia distinctione et questionario accepta<. Quales sunt colores apparentes in opere? Solucio: 4or sunt tamen colores apparentes ... - ... qui sunt media demonstrativa.. Entspricht teilweise Raimundus Lullus. - De secretis naturae seu de quinta essentia liber unus, in tres distinctiones divisus. - Köln 1567: 239v–240r, Z. 10 = Lullus, S. 311-313; 240r, Z. 11–241r, Z. 10 = Lullus, S. 331–333; 241r, Z. 10–12 = Lullus, S. 333f.; 241r, Z. 17 = Lullus, S. 335, Z. 3; 241v , Z. 7–242r, Z. 17 = S. 337–339.
  • Teil 1. [242v–247r]. Alphabetum arboris philosophicalis. >Sequitur alphabetum arb[o]ris philosophicalis<. A chaos; B materia; C forma ... - ... 243r Z venenum [statt venerum]. Item regula generalis quod ubicunque in principio huius arb[o]ris ... – ... 245r extra multiplicacionem sue forme specifice. Anfang: Lullus, S. 176, Z. 5–13; weitere Text bisher nicht nachgewiesen. 245v Sequitur alphabetum fygure [Kreis] circularis. A forma; B materia; C corpus ... - ... Z venerem. Lullus, a. a. O., S. 153. 246r A vel forma et hoc est condicionatum ad formam ... – ... in quo omnia principia regi domini.. 242v–243r Entspricht teilweise Raimundus Lullus. - De secretis naturae seu de quinta essentia liber unus, in tres distinctiones divisus. - Köln 1567, S. 152f.. 243r–245v Anfang: Lullus, De secretis naturae, S. 176, Z. 5–13; weitere Texte bisher nicht nachgewiesen. 245v Lullus, De secretis naturae, S. 153
  • Teil 1. [247v–249v]. Apertorium (Exzerpt). >Ex apertorio venerabilis Raymundi<. Recipe de fortissimo et optimo lunario succo et distilla cum uno lumine ... – ... de ista medicina proice ut supra demonstratum est.. Ps.-Raimundus Lullus. Anfang entfernt ähnlich Ps.-Raimundus Lullus, De alchimia opuscula, Nürnberg 1546, 2vff
  • Teil 1. [250r–250v]. Quid est menstruum vegetabile. >Questio quid est menstruum vegetabile et resolutum corporum<. Solucio menstuum multipliciter sumimur ... – ... 250r et numquam venit ad effectum. >Gloria fine carens sit tibi virgo fine parens<. 250v Schema zu "menstrum"
  • Teil 1. [251r–v]. Rezepte zur Herstellung von Kupfer und Gold. >Also precipitiert man den ♀ [Kupfer] vulgari<. Erstlich nim ain gmain aqua fort durch vitriol und saliter gemacht so fil du wilt ... – 251r ... so precipitiert sich der ♀ hüpsch rot. Wiltu ain gold damit zu medicin precipitiern so mach ain aqua regis nemlich recipe 1 tail gmain aqua fort, tue 2 tail gmain saltz drin ... – ... so precipitiert sich das ʘ mit dem [Zeichen für Merkur] zu ainem schonen roten pulfer. [Mit anderer Feder mit dunklerer Tinte in feinere Schrift:] An statt dises [Zeichen für Merkur] vulgi sol man nemen menstruum resoltutum ...
  • Teil 2. [252r–263r]. Donum Dei: Bilderzyklus. Bild 1: Ausgangsstadium: König und Königin; Bild 2: Solutio; Bild 3: Coniunctio; Bild 4: Putrefactio; Bild 5: vollständige Auflösung; Bild 6: Urzeugung; Bild 7: Oleum philosophorum; Bild 8: Sulphur philosophorum; Bild 9: Reinigung; Bild 10: Cinis cinerum; Bild 11: Rosa alba; Bild 12: Rosa rubea
  • Teil 2. [264r–275v]. leer
Initien:
  • Si felicitari desideras ut benedictionem philosophorum obtineas
  • Der aller nechst und kurtzist weg das du solt usziechen uss dem schwartzen pli
  • Item wan gold vor dir ligt so frag: Was ist das?
  • Solve gelans in cera quod est aqua vera
  • Tu fili accipe vinum saporissimum album vel rubrum quod putrefac

Anmerkungen

Sprache, Schrift:
Lateinisch

Geschichte

Entstehungs-, Besitz- und Sammlungsgeschichte:
Bartlome Schobinger nach den Marginalien von seiner Hand. Verzeichnet im Handschriftenkatalog der Stadtbibliothek St. Gallen von 1649, VadSlg Ms. 8a, 5r unter den "libri manuscripti in 4°" mit der Signatur A 11. Veterum Philosophorum Ars magna, sive de lapide philosophorum, item Raymundi Lullii Ars magica, cum figuris

Einband

Einband:
Neuer Koperteinband, 1974. Zwei neue Schliessbänder. Auf dem Rücken altes Titel- und Signaturschild
Neuer Koperteinband, 1974. Zwei neue Schliessbänder. Auf dem Rücken altes Titel- und Signaturschild mit P.H. in herzförmiger Umrahmung von späterer Hand

Buchblock

Beschreibstoff:
Teil: 1 (Bl. I–251): Bär, Piccard, Wasserzeichenkartei 84069, 84109 (1528–1533); Teil 2 (Bl. 252–276): Wasserzeichen: Krone, Piccard, Wasserzeichenkartei 52345, 52377 (1532–1536). Text und Bilder in Teil 1 auf unterschiedlichem Papier, das Papier mit den Bildern ohne Wasserzeichen
Lagen:
(VIII+2)¹⁷ + (VIII+3)³⁶ + 3 (VIII+4)⁹⁶ + (IX+3)¹¹⁷ + XIV¹⁴⁵ + XI¹⁶⁷ + VIII¹⁸³ + X²⁰³ + XI²²⁵ + XIII²⁵¹ + XII²⁷⁶. Teilweise Reklamanten. Die Einzelblätter enthalten den Bilderzyklus zum Rosarium philosophorum (bzw. Sol und Luna)
Zählungen:
Alte Foliierung I. 1–117, neuere Folierung 118–276. Die Abbildungen des Rosarium sind zusätzlich mit einer Numerierung 1–20 versehen

Ausstattung

Miniaturen / Zeichnungen:
1r–112r: Alchemischer Bilderzyklus zum Rosarium Philosophorum (bzw. Sol und Luna; kolorierte Federzeichnungen). Die ganzseitigen Abbildungen in Farbe sind jeweils auf Einzelblättern ausgeführt und in den Text eingebunden. Vor den Bildern (ausser dem ersten) sind jeweils 1½ bis 3½ Seiten leer. Der Raum wurde vermutlich für die Bilder ausgespart und blieb leer, weil diese auf Einzelblätter gemalt wurden
252r–263r: Alchemischer Bildzyklus des Donum Dei (opake Malerei) auf anderem Papier als der Hauptteil des Handschrift
Ikonografie:
  • Bilderzyklus, Rosarium philosophorum
  • Bilderzyklus, Donum Dei
Einrichtung:
Seitliche Begrenzung des Schriftraums durch Stiftlinien, Schriftraum 14–16 x 10,5–11,5 cm, Abbildungen begrenzt mit Tintenlinien 12–14 x 8, 19-23 Zeilen.
Schrift:
Geschrieben von Bartlome Schobinger
Zusätze:
Seitentitel, Leservermerke und Randnoten von der Hand des Schreibers 1r, 3r, 7v, 8r, 16v, 23r, 24v, 25v, 28v, 30r, 32r, 35v, 38v, 39r, 53r, 54r, 65r, 66r, 79r, 80r, 94v, 98r, 105r, 115v, 122r–v, 124v–126v, 127v–128v, 129v–131v, 133v, 134r, 135r–136v, 145v, 147r, 157v, 179v, 184v, 185r, 192v–194r, 208v, 209r, 210v, 211r–212r, 214r–v, 227r–231v, 233r, 234v, 236r, 239r–v, 241r–v, 243v, 244v, 245r, 247r–248v, 250r, 251r; 1r P.H. in herzförmiger Umrahmung von späterer Hand, ebenso auf dem Rückenschild; 59r Marginale zu "expedicione": "forte: ex perditione", 17. Jh.

Hinweise

Bibliographischer Nachweis:
  • Gustav Scherer. - Verzeichniss der Manuscripte und Incunabeln der Vadianischen Bibliothek in St. Gallen. - St. Gallen 1864, S. 114
Literatur:
  • La médecine ancienne, du corps aux étoiles / [dir. artistique: Nicolas Robel, Mathieu Christe ; photolithographie: Christophe Bugnon]. - Cologny : Fondation Martin Bodmer, 2010, S. 239f.
Repertorien:
  • Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 1206 Qui desiderat artis philosophice
  • Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 1352 Reserat nobis eius salutare
  • Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 327 Cum omnis rerum emendatio
  • Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 328 Cum omnium rerum emendatio
  • Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 755 Intellige ergo dictum philosophi
  • Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 474 Duo sunt principia huius artis
  • Thorndike/Kibre, Incipits Sp. 728 Incipit compendium artis magice
Externer Link:

Zugriffs- und Benutzungsbestimmungen

Zugangsbestimmungen:
  • Es gelten die Benutzungsbestimmungen für den Sonderlesesaal
Urheberrecht Metadaten:
Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC0 zur Weiternutzung zur Verfügung.

Bearbeitungsstand

Interne Bearbeitung:
  • Verzeichnung=Description=Inventaire; April 2012; Thomas Hofmeier und Rudolf Gamper

Identifikatoren

Systemnummer:
991170449631805501
Andere Systemnummer:
  • (HAN)000190767DSV05
  • (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170449631805501
  • (41SLSP_UBS)9972410509205504
Quelle: