Gratianus de Clusio; Johannes de Deo; Bartholomaeus Brixiensis; Bernardus Bottonius; Bonaventura; Jacobus Butrigarius; Johannes de Lignano; Oratio ad laudem universitatis Erfordens...

Gratianus, de Clusio
Kurzformat

Gratianus de Clusio; Johannes de Deo; Bartholomaeus Brixiensis; Bernardus Bottonius; Bonaventura; Jacobus Butrigarius; Johannes de Lignano; Oratio ad laudem universitatis Erfordensis / Drittes Viertel des 15. Jh.
1 Band (304 Blätter) : 31 x 21 cm - Papier
  • Luzern, ZHB, Msc.35.fol.

LEADER 00000ntmaa2200000 c 4500
001 991170351553105501
005 20240312023449.0
008 000000q14501474xx 00| | lat d
019 |a Exemplarspezifische Aufnahme, gesperrt für Veränderungen und das Anhängen von Signaturen.  |5 CH-ZuSLS RZS / 20092023 / wiga 
035 |a (HAN)000189894DSV05 
035 |a (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170351553105501 
035 |a (41SLSP_RZS)9914249441605505  |9 (41SLSP_RZS)9914249441605505 
040 |a CH-001880-7  |b ger  |e HAN-Katalogisierungsregeln 
046 |a q  |c 1450  |e 1474 
100 1 |a Gratianus  |c de Clusio  |d -1158  |4 aut  |0 (DE-588)118541625 
245 1 0 |a Gratianus de Clusio; Johannes de Deo; Bartholomaeus Brixiensis; Bernardus Bottonius; Bonaventura; Jacobus Butrigarius; Johannes de Lignano; Oratio ad laudem universitatis Erfordensis 
264 0 |c Drittes Viertel des 15. Jh. 
300 |a 1 Band (304 Blätter)  |c 31 x 21 cm 
336 |b txt  |2 rdacontent 
337 |b n  |2 rdamedia 
338 |b nc  |2 rdacarrier 
340 |a Papier 
506 |a Es gelten die Benutzungsbestimmungen der ZHB Sondersammlung 
510 4 |a Kamber, Peter; Mangold, Mikkel. - Katalog der mittelalterlichen Handschriften der Zentral- und Hochschulbibliothek Luzern. - Schwabe Verlag, Basel, 2019, S. 118-121 
541 |f ZHB Luzern Sondersammlung 
546 |a Lateinisch 
561 |a Aufgrund des Papiers ist die Hs. ins 3. Viertel des 15. Jahrhunderts zu datieren. Die Rede auf die Universität Erfurt 280va–284va sowie die Nennung 283ra des Rektors im Wintersemester 1453 und Propstes des Stifts St. Severi Konrad Schenck von Erbach († 22. 6. 1482) lässt eine Entstehung der Hs. in Erfurt möglich erscheinen. 
561 |a Im Spiegel vorne Exlibris "Bibliothecae FF. Min. Conventualium, Lucernae ad B. V. Mariam in Augia". 1r Stempel 1 "Cantonsbibliotheck Luzern", 19. Jh. 
563 |a Mit hellem, teilweise abgerissenem Leder bezogene Holzdeckel, 15. Jh., Rückenleder aufgeplatzt. Ehemals zwei nach vorn greifende Langriemenschliessen, Löcher der Befestigungstifte im Vorder- sowie Reste der Riemen im Rückdeckel erhalten. Mit hellem Leder umflochtene Kapitale. Vorderes Vorsatzblatt (A) Papier, Wasserzeichen Ochsenkopf, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 74536 (1456). Zwei Teile eines Doppelblattes einer lateinischen Pergamenthandschrift, 15. Jh., um die erste und die letzte Lage gebunden und in die Deckel geklebt: Peregrinus de Oppeln, Sermones de sanctis, Sschneyer Bd. 4, S. 558, Nr. 110, 111, 113. Im vorderen Spiegel Exlibris des Franziskanerklosters Luzern (Wegmann, Exlibris, Nr. 4535). Auf dem Rücken Titelschild "Joannis a Deo jus Canonicum". 
581 |a Bücher-Verzeichniss der Kantons-Bibliothek in Luzern. - Luzern, 1836, Bd. 3, S. 160, Nr. 64 
581 |a Stelling-Michaud, Sven. - Catalogue des manuscrits juridiques (droit canon et droit romain) de la fin du XIIe au XIVe siècle conservés en Suisse. - Genève, 1954, S. 28, Nr. 14 
581 |a Schreibschulen der Diözese Konstanz : Stadt und Landschaft Luzern / hrsg. und bearb. von A. Bruckner. - Genf, 1964 (Scriptoria medii aevi Helvetica ; Bd. 9), S. 61 
583 1 |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c 31.08.1995  |k pk  |i Rekatalogisiert nach Bretscher/Kamber/Mangold  |f HAN-Katalogisierungsregeln 
583 1 |b Verzeichnung=Description=Inventaire  |c 2023  |i Rekatalogisiert nach Kamber/Mangold  |f HAN-Katalogisierungsregeln  |k wiga 
583 1 |a Erschliessungsniveau Normalniveau 
596 0 |a Bl. 1–33, 35–44 Dreiberg, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 151483 (1455) und 151503 (1456), Bl. 121–216 und 250–263 Nr. 151448 (1453) und 151466 (1455); Bl. 34/45, 46–58, 239–249, 264–287 Ochsenkopf, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 69094 (1454), Bl. 288–300 Nr. 69068 (1452), 69084 (1450), 69063 (1455); Bl. 59–120 und 217–238 Turm, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 100547 (1457), mit Varianten  |b 7 VI⁸² + VII⁹⁶ + 11 VI²²⁸ + V²³⁸ + VI²⁴⁹ + VII²⁶³ + 2 VI²⁸⁷ + (VI+1)³⁰⁰, Bl. 288 Einzelblatt, an Pergamentfragment geklebt. Bl. 4 eingeschnitten, Bl. 10 im Falz tief eingerissen. Lagenzählung am Schluss der Lagen: "pri[m]us–8vus, ixus–xviii", ab 228v doppelt: "xix–xxii" sowie "pri[m]us–4tus".  |c Neuere, fehlerhafte Foliierung, ergänzt: A. 1. 1a. 2–17. 17a. 18–29. 29a–48. 50–239. 239a–300. 
596 1 |a 1ra–115va, 121ra–132vb, 264ra–280ra, 288ra–289rb rubriziert, rote Überschriften, Paragraphenzeichen und Unterstreichungen. Im Decretum Gratiani über dem Schriftspiegel z. T. Zählung der Distinctiones und Quaestiones in Rot  |b 1ra–114ra, 264ra–277ra, 288ra–289ra 1–4zeilige rote Lombarden, sonst Raum ausgespart, nicht ausgeführt  |d Begrenzung des Schriftraums mit Stift, Bl. 1–11, 46r–48r, 257v–263v mit Tinte. Schriftraum 20–23 x 13,5–15, zweispaltig (6–7), 34–49 Zeilen, in der Tabula decretorum 47–56 Zeilen  |e Jüngere gotische Buchkursive mit Schleifen von zwei Händen, Schreiber A: 1ra–118vb, 217ra–297v und Schreiber B: 121ra–212rb  |f Korrekturen der Schreiber, z. B. 11va, 99va, 129ra, 156rb, 217r, 281va. 133ra–137rb und 234ra–247va Ergänzung der nicht ausgeführten roten Überschriften am Rand durch den Schreiber A. 55rb–114vb am Rand Nachweise der Bibelzitate sowie einzelne Marginalien zum Inhalt. Handweiser 57ra–112va, 242rb–279ra; Notazeichen 22va, 83rb. 
596 3 1 |g Ar  |t leer 
596 3 0 |g Av  |t [Notiz:] Item viii solidi denariorum dedi Petro Rasori pro ligatura huius libri quos tri[buit] mihi dominus Engelhardus, sonst leer. 
596 3 0 |g 1ra–115va  |t Decretum abbreviatum cum glossa ordinaria Johannis Teutonici et Bartholomaei Brixiensis  |r Gratianus de Clusio  |i Humanum genus duobus regitur naturali videlicet iure et moribus. Ius naturale est quod in lege et evangelio continetur … – … non potest filius a se facere quicquam nisi quod viderit patrem facientem. >Deo laus et honor in secula seculorum. Amen<  |s 29rb Teil 2, 82ra–98va Tractatus de poenitantia, 102ra Teil 3. Aemilius Friedberg, Corpus iuris canonici, pars prior, Leipzig 1879, Sp. 1–1424. Der Text ist stark gekürzt, häufig sind nur die Rubriken der einzelnen Kapitel aufgeführt. Glossa ordinaria: Decretum Gratiani cum glossis domini Joannis Theutonici prepositi Alberstatensis et annotationibus Bartholomei Brixiensis, Venedig: Lucantonio Giunta, 20. Mai 1514, 1ra–652rb. Die nur teilweise übernommenen Glossen sind meist in den Text integriert.  |v Stelling-Michaud, Sven. - Catalogue des manuscrits juridiques (droit canon et droit romain) de la fin du XIIe au XIVe siècle conservés en Suisse. - Genève, 1954, S. 28, Nr. 14. 
596 3 0 |g 115vb–118vb  |t Quaestiones  |i [U]trum iuramentum per vim extortum sit obligatorium. Et videtur quod sic …  |s 8 Quästionen, Initien im Register 
596 3 1 |g 119ra–120vb  |t leer 
596 3 0 |g 121ra–212rb  |t Liber distinctionum  |r Johannes de Deo  |i >[I]n nomine patris domini nostri Ihesu Christi incipit liber distinccionum florum iuris canonici super titulis decretalium et super incidentibus decretorum ad honorem summe trinitatis et individue unitatis patris et filii et spiritus sancti a magistro Johanne de Deo Hispano sacerdote compilatus et ad utilitatem omnium pauperum legencium in iure canonico et ad honorem beate Marie sancte Romane ecclesie et omnium sanctorum et beati Vincencii<. [P]rincipio nostro sit presens virgo Maria. Si considerarem ingenium et sciencie proprie facultatem … – … Item testamentum falsum quod testamentum non est. Item iniquus modius qui modius non est. Deo gracias  |s 138va Buch 2. 157vb Buch 3. 167rb Buch 4. 170va Buch 5. 182vb Buch 6. 199va Buch 7.  |v Schulte, Johann Friedrich von. - Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts. – Stuttgart, 1877, Bd. 2, S. 100f. (24, Nr. 9K)  |v Stelling-Michaud, Sven. - Catalogue des manuscrits juridiques (droit canon et droit romain) de la fin du XIIe au XIVe siècle conservés en Suisse. - Genève, 1954, S. 49, Nr. 59. 
596 3 1 |g 212va–216vb  |t leer 
596 3 0 |g 217ra–233vb  |t Brocarda iuris canonici  |r Bartholomaeus Brixiensis  |i [A]rgumentum quod nullus est privandus iuri [sic] suo sine culpa sua … – … penes animum sit non posset aliter probari. Expliciunt Brocardica Damasi et Bar[tholomei] Brix[iensis]  |s Text entspricht Gregorius XIII Papa, Tractatus universi iuris in unum congesti, Bd. 18, Venedig 1584, 506rb–512vb, jedoch ist die Reihenfolge der Argumente am Anfang umgestellt: Nullus est privandus …, Specialia derogare generalibus …, Ignorantiam excusare …  |v Schulte, Johann Friedrich von. - Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts. – Stuttgart, 1877, Bd. 1, S. 196 (45, Nr. 5), Bd. 2, S. 84 (21, Nr. 1)  |v Stelling-Michaud, Sven. - Catalogue des manuscrits juridiques (droit canon et droit romain) de la fin du XIIe au XIVe siècle conservés en Suisse. - Genève, 1954, S. 50, Nr. 62  |v Nörr, Knut Wolfgang. - Die kanonistische Literatur. - In: Helmut Coing, Handbuch der Quellen und Literatur der neueren europäischen Privatrechtsgeschichte. – München, 1973, Bd. 1, S. 375 
596 3 0 |g 234ra–243va  |t Margarita sive Breviarium ad omnes materias in iure canonico inveniendas  |r Bernardus Bottonius  |i [Prolog] [V]erborum superfluitate penitus resecata … [Text] [Q]uot modis ius naturale accipiatur … – … et utrum ipso iure sint excommunicati transgressores trac. e. q. omnis et c. sicut. Explicit  |v Bernardus Compostellanus, Lectura aurea in primum librum Decretalium, Paris: Berthold Rembolt, 14. 04. 1516, Bl. XCvb–XCVIIIrb.  |v Schulte, Johann Friedrich von. - Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts. – Stuttgart, 1877, Bd. 2, S. 485f. (119a)  |v Stelling-Michaud, Sven. - Catalogue des manuscrits juridiques (droit canon et droit romain) de la fin du XIIe au XIVe siècle conservés en Suisse. - Genève, 1954, S. 29, Nr. 16. 
596 3 0 |g 243va–245ra  |t Notabilia super decreto et decretalibus  |i Principium vel arenga. [A]postolus ad Thimotheum legitur diff[initionem?] dixisse Exerce te ipsum xlii di. § 1 [DG 1.42, pars 1, § 2] et verbi huius ratio reddi posset quia ociositas et voluptas arma sunt hostis antiqui … [243vb] [Q]uod vituperari potest precavendum est. Hec verba leguntur de servis non ordinandis c. 1 [X 1.18.1] … [244ra] [C]um ille tantus ac talis propheta videlicet sapientissimus Ieremias ad predicacionis officium esset invitatus legitur domino respondisse A, a, Domine deus nescio loqui quia puer ego sum viii q. 1 In scripturis circa medium [DG 2.8.1.9] …  |s 7 Abschnitte 
596 3 0 |g 245ra–rb  |t Summa decretalium. Einleitung  |r Damasus Hungarus  |i [C]uilibet operam danti nosse oportet quid sit ius, autem est ars boni et equi … – … supponitur ethice ut alii libri iuris  |v Schulte, Johann Friedrich von. - Literaturgeschichte der Compilationes antiquae, besonders der drei ersten. - Wien 1871, S. 89f.  |v Schulte, Johann Friedrich von. - Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts. – Stuttgart, 1877, Bd. 1, S. 194f. 
596 3 0 |g 245rb–258vb  |t Notabilia super decreto et decretalibus  |i [Q]uamvis legatur de quolibet bonum fore generaliter presumendum extra De scrutinio c. uno [X 1.12.1] et De presumptionibus [c.] Dudum [X 2.23.16] … [245vb] [Q]uia suspecti et inimici iudices esse non debent, ut legitur De appellacionibus ii requiris iii q. v [X 2.28.41] … [246rb] [S]acerdotes ingressuri templum prius laventur in eneo labeo [sic] quod fecit Moyses expectaculis [sic] mulierum [DG 1.36.2.13] …  |s 33 Abschnitte 
596 3 1 |g 250r–v  |t leer 
596 3 0 |g 258vb–259va  |t Nota de simonia  |i [N]ota quod sit symonia et quare dicatur et quibus modis contrahitur et qui admitti valeant ad accusacionem et qua pena plectuntur. Dicendum quod si est studiosa voluntas vel cupiditas emendi vel vendendi aliquod spirituale vel spirituali annexum, et dicitur symonia a Symone Mago … – … Item nota quod monachi per curias principum discurrere non debent, unde Augustinus Quocienscumque ab urbe ad claustrum revertor semper deterior quam exivi revertor  |s Zum Initium vgl. Burchardus Argentinensis, Summa casuum, Kaeppeli, Scriptores, Nr. 706; Bloomfield, Incipits, Nr. 5744. 
596 3 0 |g 259va–261ra  |t Collationes de decem praeceptis  |r Bonaventura  |i Collatio 1. [S]i vis [ad] vitam ingredi, serva mandata (Mt 19,17). Hec sunt verba salvatoris nostri in quibus explicatur summa totius salutis … – … et sic sunt duo precepta scilicet non concupisces uxorem proximi tui et non concupisces rem proximi tui  |v Bonaventura, Opera omnia, Bd. 5, Quaracchi 1891, S. 507–510  |s Schneyer, Bd. 1, S. 625, Nr. 468. 
596 3 0 |g 261ra–262va  |t De oppositione compromissi et de eius forma  |r Jacobus Butrigarius  |i Qualiter debeat compromitti. [A]d hoc quod arbitrium sive compromissum fiat quod ei nichil opponi possit ... – … [262rb] et commissa exigantur et exacta nichilominus … et de mandato utriusque partis Hostiensis scriptum finitur  |v Gregorius XIII Papa. - Tractatus universi iuris in unum congesti. - Venedig, 1584, Bd. 3.1, Venedig 1584, 206ra-rb. 
596 3 0 |g 262va–262vb  |t Summa de testibus  |r JACOBUS BUTRIGARIUS,  |i [Auszug] Incipit summa de reprobacione testium a magistro S (?) gosio composita. [P]rimo de isto multa mala dicuntur … – … xvii° quia non dixerunt causam sui testimonii … et extra de test. cum causa etc.  |v Greorius XIII Papa. - Tractatus universi iuris in unum congesti, Bd. 4, Venedig 1584, 60vb  |s Schluss: … sic est dicendum similiter (?) § de fidei commis. Sicut Gregorius, et patet hec materia et in decre. et presencia nostra de teste  |v Fowler-Magerl, Linda. - Ordo iudiciorum vel ordo iudiciarius. - Frankfurt am Main, 1984, S. 237f. 
596 3 0 |g 262vb–263vb Summula de reprobatione instrumentorum. [Q]uoniam nonnulli semper falsis et viciosis instrumentis utuntur ... – … Si autem criminaliter incumbit probacio, ut § ad legem Corneliam de falsis ut falsis et de aboli[cionibus], fallaciter in fine. Stephan KUTTNER, Analecta iuridica Vaticana, in: Collectanea Vaticana, Città del Vaticano 1962, S. 421–424; Richard Michael FRAHER, Tancred’s Summula de criminibus, in: Bulletin of Medieval Canon Law, NS 9 (1979), S. 24; Linda FOWLER-MAGERL, Ordo iudiciorum vel ordo iudiciarius, Frankfurt am Main 1984, S. 225–229. 
596 3 0 |g 264ra–279vb  |t Tractatus de censura ecclesiastica  |r Johannes de Lignano,  |i [Kap. 1–7] In tractatu de censura ecclesiastica primo describam censuram ecclesiasticam, 2° queram unde dicatur, 3° quot sunt ipsius species, 4to prosequor unamquamque speciem ordine suo. Circa primum dico quod censura ecclesiastica est spiritualis pena … – … [279va] An debitor creditori excommunicatio solvere debeat, nota glossa in c. Nos sanctorum, xv q. vi Innocentis, in c. Veritatis, De do. et contu. et c. Cum nostris, De concess. praeben., vide in c. Nos sanctorum. Deo gracias  |v Gregorius XIII Papa. - Tractatus universi iuris in unum congesti. - Venedig 1584, Bd. 14, 307vb–312vb, der Abschnitt 310ra, Zeile 12 v. u. – 310vb, Zeile 30 (Hs. 273ra, Zeile 4 – 274vb, Zeile 6) ist fälschlicherweise eingefügt auf 311rb, Zeile 30 v. u. und gehört in der Hs. auf 271ra, Zeile 8  |v Schulte, Johann Friedrich von. - Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts. – Stuttgart, 1877, Bd. 2, S. 261 (65. 93.5)  |v Mccall, John Patrick. - The Writings of John of Legnano with a List of Manuscripts. In: Traditio 23 (1967), S. 420 (Hs. nicht erwähnt). 
596 3 0 |g 279vb–280rb  |t Quaestiones  |i Item non regulariter secundum Jo[hannem] An[dreae] quod communicans excommunicato scienter incurrit minorem excommunicacionem … Utrum autem communicans excommunicato peccet mortaliter sive venialiter … Queritur quid si episcopus communicat alicui excommunicato an a simplici sacerdote possit absolvi … 280ra Utrum episcopus possit punire exemptos qui delinquerunt in sua dyocesi …  |s 4 weitere Quästionen nur mit Verweis auf die Glossa ordinaria. 
596 3 0 |g 280va–284va  |t Oratio ad laudem universitatis Erfordensis  |i Patres optimi, domini prestantissimi, principes, comites, barones, prelati, doctores, magistri ceterique studentes mihi in visceribus Ihesu Christi plurimum recolendi ad laudem et gloriam super benedicte et individue trinitatis totius curie triumphantis gaudium et exultacionem atque nostre alme universitatis consuetudinis plenam conservatorem, collatio quedam benignis coram vestris paternitatibus multum dignis est fienda in qua nostri doctores et prelati reddantur commendandi cum ceteros precellant scientia et sanctitate … [283ra] generosum et nobilem virum dominum Conradum baronem de Erbach huius ecclesie propositum optimum virum … in alme nostre universitatis rectorem electum et confirmatum servato modo et ordine … [284rb] Et ut utar verbis Johannis Limonicensis in epistula prima de sompno pharaonis aliquibus cum verbis mutatis et ad nostrum propositum applicatis: Gloria celi est species stellarum, gloria oppidi nostri Erffordensis est liberalium speciositas literarum … – … Nos vero gloriari opportet in sacrarum scripturarum eloquio per quod ut decorum est in huius collacionis exordio ducimus in cognicionem et contemplacionem summe deitatis et eterno gaudio ad quod nos perducat qui sine fine vivit et regnat etc.  |s Zu Konrad Schenck von Erbach († 22. 6. 1482), 1451–1472 Propst des Stifts St. Severi in Erfurt und im Wintersemester 1453 Rektor der Universität  |v Gramsch, Robert. - Erfurter Juristen im Spätmittelalter, Leiden, Boston 2003, S. 198, 255, 445, 493, Personenkatalog Nr. 157. 
596 3 0 |g 284va–285rb  |t De emptionibus et venditionibus et reemptionibus  |i De empcionibus et vendicionibus et reempcionibus reddituum singulariter et summarie acceptum ex mente doctorum divini et humani iuris in hac materia sane scribencium. Contractus huiusmodi liciti sunt … – … Sunt ergo intelligenda correlaria ista stantibus condicionibus tribus prefatis  |s Gleiches Initium: Aschaffenburg, Stiftsbibliothek, Ms.Pap.27, 143r. 
596 3 1 |g 285va–287vb  |t leer 
596 3 0 |g 288ra–296vb  |t Tabula decretorum. In nomine domini amen. Abbates postquam ab episcopo suo benedictionem receperint, monachis suis possunt primam conferre tonsuram. Et in minoribus ordinare, 69 di. c. 1et 2. Abbates a suis collegiis eligantur non ab episcopis qui nec debent de rebus monasterii aliquid ordinare, 18 q. 2 per totum … – … Explicit tabula decretorum 
596 3 1 |g 297r  |t leer 
596 3 0 |g 297v  |t De poenitentia. Penitencia est preterita mala deplangere et ea amplius non committere. Similiter penitencia est res optima et perfecta quae omnes defectus revocat ad perfectum … Item confessio iteranda in sex casibus, primus quando confessor est facetus vel imperitus … 6tus quando quis dubitat se habuisse sufficientem contricionem in confessione precedenti. 7mus racione noti vel precepti ut si curatus concedat subito confiteri alteri confitendi ut eadem peccata sibi confiteatur 
596 3 1 |g 298r–300v  |t leer 
655 7 |a Handschrift  |2 gnd-content 
690 |a Käppeli, Scriptores Nr. 706  |2 han-A4 
690 |a Bloomfield, Incipits Nr. 5744  |2 han-A4 
690 |a Schneyer, Repertorium 1150-1350 Bd. 1, S. 625, Nr. 468  |2 han-A4 
700 1 |a Johannes  |c de Deo  |d ca. 1190-1267  |4 aut  |0 (DE-588)100965083 
700 1 |a Bartholomaeus  |c Brixiensis  |d -1258  |0 (DE-588)100937365  |4 aut 
700 1 |a Bernardus  |c Bottonius  |d -1266  |0 (DE-588)100937918  |4 aut 
700 1 |a Damasus  |c Hungarus  |0 (DE-588)102426953  |4 aut 
700 1 |a Johannes Bonaventura  |c Kardinal, Heiliger  |d 1221-1274  |0 (DE-588)118513176  |4 aut 
700 1 |a Jacobus  |c Butrigarius  |d 1274-1347  |0 (DE-588)100972020  |4 aut 
700 1 |a Johannes  |c de Lignano  |d 1320-1383  |0 (DE-588)119172003  |4 aut 
710 2 |a Kloster Sankt Maria in der Au  |b Bibliothek  |0 (DE-588)1086090640  |4 fmo 
710 2 |a Kloster Sankt Maria in der Au  |0 (DE-588)4256372-0  |4 fmo 
710 2 |a Kantonsbibliothek Luzern  |0 (DE-588)3058552-1  |4 fmo 
852 4 |b LUZHB  |c ZBTRK  |9 (41SLSP_RZS)9914249441605505 
900 |f HANcollect_this handschrift 
900 |a HANunikat 
910 |c Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung. 
949 |c ZBTRK  |p 12  |j Msc.35.fol.  |b LUZHB  |9 (41SLSP_RZS)9914249441605505 
986 |a (41SLSP_RZS)9914249441605505  |9 (41SLSP_RZS)9914249441605505 

Basisinformationen

Signatur:
  • Luzern, ZHB, Msc.35.fol.
Ressourcentyp:
Buchhandschrift
Titel:
Gratianus de Clusio; Johannes de Deo; Bartholomaeus Brixiensis; Bernardus Bottonius; Bonaventura; Jacobus Butrigarius; Johannes de Lignano; Oratio ad laudem universitatis Erfordensis
Entstehungsangaben:
Drittes Viertel des 15. Jh.
Entstehungszeit (normiert):
1450 - 1474
Physische Beschreibung:
  • 1 Band (304 Blätter); 31 x 21 cm
Physische Beschaffenheit:
  • Papier

Inhalt und innere Ordnung

Inhalt:
  • [Ar]. leer
  • [Av]. [Notiz:] Item viii solidi denariorum dedi Petro Rasori pro ligatura huius libri quos tri[buit] mihi dominus Engelhardus, sonst leer.
  • [1ra–115va]. Decretum abbreviatum cum glossa ordinaria Johannis Teutonici et Bartholomaei Brixiensis. Gratianus de Clusio. Humanum genus duobus regitur naturali videlicet iure et moribus. Ius naturale est quod in lege et evangelio continetur … – … non potest filius a se facere quicquam nisi quod viderit patrem facientem. >Deo laus et honor in secula seculorum. Amen<. 29rb Teil 2, 82ra–98va Tractatus de poenitantia, 102ra Teil 3. Aemilius Friedberg, Corpus iuris canonici, pars prior, Leipzig 1879, Sp. 1–1424. Der Text ist stark gekürzt, häufig sind nur die Rubriken der einzelnen Kapitel aufgeführt. Glossa ordinaria: Decretum Gratiani cum glossis domini Joannis Theutonici prepositi Alberstatensis et annotationibus Bartholomei Brixiensis, Venedig: Lucantonio Giunta, 20. Mai 1514, 1ra–652rb. Die nur teilweise übernommenen Glossen sind meist in den Text integriert.. Stelling-Michaud, Sven. - Catalogue des manuscrits juridiques (droit canon et droit romain) de la fin du XIIe au XIVe siècle conservés en Suisse. - Genève, 1954, S. 28, Nr. 14.
  • [115vb–118vb]. Quaestiones. [U]trum iuramentum per vim extortum sit obligatorium. Et videtur quod sic …. 8 Quästionen, Initien im Register
  • [119ra–120vb]. leer
  • [121ra–212rb]. Liber distinctionum. Johannes de Deo. >[I]n nomine patris domini nostri Ihesu Christi incipit liber distinccionum florum iuris canonici super titulis decretalium et super incidentibus decretorum ad honorem summe trinitatis et individue unitatis patris et filii et spiritus sancti a magistro Johanne de Deo Hispano sacerdote compilatus et ad utilitatem omnium pauperum legencium in iure canonico et ad honorem beate Marie sancte Romane ecclesie et omnium sanctorum et beati Vincencii<. [P]rincipio nostro sit presens virgo Maria. Si considerarem ingenium et sciencie proprie facultatem … – … Item testamentum falsum quod testamentum non est. Item iniquus modius qui modius non est. Deo gracias. 138va Buch 2. 157vb Buch 3. 167rb Buch 4. 170va Buch 5. 182vb Buch 6. 199va Buch 7.. Schulte, Johann Friedrich von. - Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts. – Stuttgart, 1877, Bd. 2, S. 100f. (24, Nr. 9K). Stelling-Michaud, Sven. - Catalogue des manuscrits juridiques (droit canon et droit romain) de la fin du XIIe au XIVe siècle conservés en Suisse. - Genève, 1954, S. 49, Nr. 59.
  • [212va–216vb]. leer
  • [217ra–233vb]. Brocarda iuris canonici. Bartholomaeus Brixiensis. [A]rgumentum quod nullus est privandus iuri [sic] suo sine culpa sua … – … penes animum sit non posset aliter probari. Expliciunt Brocardica Damasi et Bar[tholomei] Brix[iensis]. Text entspricht Gregorius XIII Papa, Tractatus universi iuris in unum congesti, Bd. 18, Venedig 1584, 506rb–512vb, jedoch ist die Reihenfolge der Argumente am Anfang umgestellt: Nullus est privandus …, Specialia derogare generalibus …, Ignorantiam excusare …. Schulte, Johann Friedrich von. - Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts. – Stuttgart, 1877, Bd. 1, S. 196 (45, Nr. 5), Bd. 2, S. 84 (21, Nr. 1). Stelling-Michaud, Sven. - Catalogue des manuscrits juridiques (droit canon et droit romain) de la fin du XIIe au XIVe siècle conservés en Suisse. - Genève, 1954, S. 50, Nr. 62. Nörr, Knut Wolfgang. - Die kanonistische Literatur. - In: Helmut Coing, Handbuch der Quellen und Literatur der neueren europäischen Privatrechtsgeschichte. – München, 1973, Bd. 1, S. 375
  • [234ra–243va]. Margarita sive Breviarium ad omnes materias in iure canonico inveniendas. Bernardus Bottonius. [Prolog] [V]erborum superfluitate penitus resecata … [Text] [Q]uot modis ius naturale accipiatur … – … et utrum ipso iure sint excommunicati transgressores trac. e. q. omnis et c. sicut. Explicit. Bernardus Compostellanus, Lectura aurea in primum librum Decretalium, Paris: Berthold Rembolt, 14. 04. 1516, Bl. XCvb–XCVIIIrb.. Schulte, Johann Friedrich von. - Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts. – Stuttgart, 1877, Bd. 2, S. 485f. (119a). Stelling-Michaud, Sven. - Catalogue des manuscrits juridiques (droit canon et droit romain) de la fin du XIIe au XIVe siècle conservés en Suisse. - Genève, 1954, S. 29, Nr. 16.
  • [243va–245ra]. Notabilia super decreto et decretalibus. Principium vel arenga. [A]postolus ad Thimotheum legitur diff[initionem?] dixisse Exerce te ipsum xlii di. § 1 [DG 1.42, pars 1, § 2] et verbi huius ratio reddi posset quia ociositas et voluptas arma sunt hostis antiqui … [243vb] [Q]uod vituperari potest precavendum est. Hec verba leguntur de servis non ordinandis c. 1 [X 1.18.1] … [244ra] [C]um ille tantus ac talis propheta videlicet sapientissimus Ieremias ad predicacionis officium esset invitatus legitur domino respondisse A, a, Domine deus nescio loqui quia puer ego sum viii q. 1 In scripturis circa medium [DG 2.8.1.9] …. 7 Abschnitte
  • [245ra–rb]. Summa decretalium. Einleitung. Damasus Hungarus. [C]uilibet operam danti nosse oportet quid sit ius, autem est ars boni et equi … – … supponitur ethice ut alii libri iuris. Schulte, Johann Friedrich von. - Literaturgeschichte der Compilationes antiquae, besonders der drei ersten. - Wien 1871, S. 89f.. Schulte, Johann Friedrich von. - Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts. – Stuttgart, 1877, Bd. 1, S. 194f.
  • [245rb–258vb]. Notabilia super decreto et decretalibus. [Q]uamvis legatur de quolibet bonum fore generaliter presumendum extra De scrutinio c. uno [X 1.12.1] et De presumptionibus [c.] Dudum [X 2.23.16] … [245vb] [Q]uia suspecti et inimici iudices esse non debent, ut legitur De appellacionibus ii requiris iii q. v [X 2.28.41] … [246rb] [S]acerdotes ingressuri templum prius laventur in eneo labeo [sic] quod fecit Moyses expectaculis [sic] mulierum [DG 1.36.2.13] …. 33 Abschnitte
  • [250r–v]. leer
  • [258vb–259va]. Nota de simonia. [N]ota quod sit symonia et quare dicatur et quibus modis contrahitur et qui admitti valeant ad accusacionem et qua pena plectuntur. Dicendum quod si est studiosa voluntas vel cupiditas emendi vel vendendi aliquod spirituale vel spirituali annexum, et dicitur symonia a Symone Mago … – … Item nota quod monachi per curias principum discurrere non debent, unde Augustinus Quocienscumque ab urbe ad claustrum revertor semper deterior quam exivi revertor. Zum Initium vgl. Burchardus Argentinensis, Summa casuum, Kaeppeli, Scriptores, Nr. 706; Bloomfield, Incipits, Nr. 5744.
  • [259va–261ra]. Collationes de decem praeceptis. Bonaventura. Collatio 1. [S]i vis [ad] vitam ingredi, serva mandata (Mt 19,17). Hec sunt verba salvatoris nostri in quibus explicatur summa totius salutis … – … et sic sunt duo precepta scilicet non concupisces uxorem proximi tui et non concupisces rem proximi tui. Bonaventura, Opera omnia, Bd. 5, Quaracchi 1891, S. 507–510. Schneyer, Bd. 1, S. 625, Nr. 468.
  • [261ra–262va]. De oppositione compromissi et de eius forma. Jacobus Butrigarius. Qualiter debeat compromitti. [A]d hoc quod arbitrium sive compromissum fiat quod ei nichil opponi possit ... – … [262rb] et commissa exigantur et exacta nichilominus … et de mandato utriusque partis Hostiensis scriptum finitur. Gregorius XIII Papa. - Tractatus universi iuris in unum congesti. - Venedig, 1584, Bd. 3.1, Venedig 1584, 206ra-rb.
  • [262va–262vb]. Summa de testibus. JACOBUS BUTRIGARIUS,. [Auszug] Incipit summa de reprobacione testium a magistro S (?) gosio composita. [P]rimo de isto multa mala dicuntur … – … xvii° quia non dixerunt causam sui testimonii … et extra de test. cum causa etc.. Greorius XIII Papa. - Tractatus universi iuris in unum congesti, Bd. 4, Venedig 1584, 60vb. Fowler-Magerl, Linda. - Ordo iudiciorum vel ordo iudiciarius. - Frankfurt am Main, 1984, S. 237f.. Schluss: … sic est dicendum similiter (?) § de fidei commis. Sicut Gregorius, et patet hec materia et in decre. et presencia nostra de teste
  • [262vb–263vb Summula de reprobatione instrumentorum. [Q]uoniam nonnulli semper falsis et viciosis instrumentis utuntur ... – … Si autem criminaliter incumbit probacio, ut § ad legem Corneliam de falsis ut falsis et de aboli[cionibus], fallaciter in fine. Stephan KUTTNER, Analecta iuridica Vaticana, in: Collectanea Vaticana, Città del Vaticano 1962, S. 421–424; Richard Michael FRAHER, Tancred’s Summula de criminibus, in: Bulletin of Medieval Canon Law, NS 9 (1979), S. 24; Linda FOWLER-MAGERL, Ordo iudiciorum vel ordo iudiciarius, Frankfurt am Main 1984, S. 225–229.]
  • [264ra–279vb]. Tractatus de censura ecclesiastica. Johannes de Lignano,. [Kap. 1–7] In tractatu de censura ecclesiastica primo describam censuram ecclesiasticam, 2° queram unde dicatur, 3° quot sunt ipsius species, 4to prosequor unamquamque speciem ordine suo. Circa primum dico quod censura ecclesiastica est spiritualis pena … – … [279va] An debitor creditori excommunicatio solvere debeat, nota glossa in c. Nos sanctorum, xv q. vi Innocentis, in c. Veritatis, De do. et contu. et c. Cum nostris, De concess. praeben., vide in c. Nos sanctorum. Deo gracias. Gregorius XIII Papa. - Tractatus universi iuris in unum congesti. - Venedig 1584, Bd. 14, 307vb–312vb, der Abschnitt 310ra, Zeile 12 v. u. – 310vb, Zeile 30 (Hs. 273ra, Zeile 4 – 274vb, Zeile 6) ist fälschlicherweise eingefügt auf 311rb, Zeile 30 v. u. und gehört in der Hs. auf 271ra, Zeile 8. Schulte, Johann Friedrich von. - Die Geschichte der Quellen und Literatur des canonischen Rechts. – Stuttgart, 1877, Bd. 2, S. 261 (65. 93.5). Mccall, John Patrick. - The Writings of John of Legnano with a List of Manuscripts. In: Traditio 23 (1967), S. 420 (Hs. nicht erwähnt).
  • [279vb–280rb]. Quaestiones. Item non regulariter secundum Jo[hannem] An[dreae] quod communicans excommunicato scienter incurrit minorem excommunicacionem … Utrum autem communicans excommunicato peccet mortaliter sive venialiter … Queritur quid si episcopus communicat alicui excommunicato an a simplici sacerdote possit absolvi … 280ra Utrum episcopus possit punire exemptos qui delinquerunt in sua dyocesi …. 4 weitere Quästionen nur mit Verweis auf die Glossa ordinaria.
  • [280va–284va]. Oratio ad laudem universitatis Erfordensis. Patres optimi, domini prestantissimi, principes, comites, barones, prelati, doctores, magistri ceterique studentes mihi in visceribus Ihesu Christi plurimum recolendi ad laudem et gloriam super benedicte et individue trinitatis totius curie triumphantis gaudium et exultacionem atque nostre alme universitatis consuetudinis plenam conservatorem, collatio quedam benignis coram vestris paternitatibus multum dignis est fienda in qua nostri doctores et prelati reddantur commendandi cum ceteros precellant scientia et sanctitate … [283ra] generosum et nobilem virum dominum Conradum baronem de Erbach huius ecclesie propositum optimum virum … in alme nostre universitatis rectorem electum et confirmatum servato modo et ordine … [284rb] Et ut utar verbis Johannis Limonicensis in epistula prima de sompno pharaonis aliquibus cum verbis mutatis et ad nostrum propositum applicatis: Gloria celi est species stellarum, gloria oppidi nostri Erffordensis est liberalium speciositas literarum … – … Nos vero gloriari opportet in sacrarum scripturarum eloquio per quod ut decorum est in huius collacionis exordio ducimus in cognicionem et contemplacionem summe deitatis et eterno gaudio ad quod nos perducat qui sine fine vivit et regnat etc.. Zu Konrad Schenck von Erbach († 22. 6. 1482), 1451–1472 Propst des Stifts St. Severi in Erfurt und im Wintersemester 1453 Rektor der Universität. Gramsch, Robert. - Erfurter Juristen im Spätmittelalter, Leiden, Boston 2003, S. 198, 255, 445, 493, Personenkatalog Nr. 157.
  • [284va–285rb]. De emptionibus et venditionibus et reemptionibus. De empcionibus et vendicionibus et reempcionibus reddituum singulariter et summarie acceptum ex mente doctorum divini et humani iuris in hac materia sane scribencium. Contractus huiusmodi liciti sunt … – … Sunt ergo intelligenda correlaria ista stantibus condicionibus tribus prefatis. Gleiches Initium: Aschaffenburg, Stiftsbibliothek, Ms.Pap.27, 143r.
  • [285va–287vb]. leer
  • [288ra–296vb]. Tabula decretorum. In nomine domini amen. Abbates postquam ab episcopo suo benedictionem receperint, monachis suis possunt primam conferre tonsuram. Et in minoribus ordinare, 69 di. c. 1et 2. Abbates a suis collegiis eligantur non ab episcopis qui nec debent de rebus monasterii aliquid ordinare, 18 q. 2 per totum … – … Explicit tabula decretorum
  • [297r]. leer
  • [297v]. De poenitentia. Penitencia est preterita mala deplangere et ea amplius non committere. Similiter penitencia est res optima et perfecta quae omnes defectus revocat ad perfectum … Item confessio iteranda in sex casibus, primus quando confessor est facetus vel imperitus … 6tus quando quis dubitat se habuisse sufficientem contricionem in confessione precedenti. 7mus racione noti vel precepti ut si curatus concedat subito confiteri alteri confitendi ut eadem peccata sibi confiteatur
  • [298r–300v]. leer

Anmerkungen

Sprache, Schrift:
Lateinisch

Geschichte

Entstehungs-, Besitz- und Sammlungsgeschichte:
Aufgrund des Papiers ist die Hs. ins 3. Viertel des 15. Jahrhunderts zu datieren. Die Rede auf die Universität Erfurt 280va–284va sowie die Nennung 283ra des Rektors im Wintersemester 1453 und Propstes des Stifts St. Severi Konrad Schenck von Erbach († 22. 6. 1482) lässt eine Entstehung der Hs. in Erfurt möglich erscheinen.
Im Spiegel vorne Exlibris "Bibliothecae FF. Min. Conventualium, Lucernae ad B. V. Mariam in Augia". 1r Stempel 1 "Cantonsbibliotheck Luzern", 19. Jh.
Akzession:
  • Eigentümer: ZHB Luzern Sondersammlung

Einband

Einband:
Mit hellem, teilweise abgerissenem Leder bezogene Holzdeckel, 15. Jh., Rückenleder aufgeplatzt. Ehemals zwei nach vorn greifende Langriemenschliessen, Löcher der Befestigungstifte im Vorder- sowie Reste der Riemen im Rückdeckel erhalten. Mit hellem Leder umflochtene Kapitale. Vorderes Vorsatzblatt (A) Papier, Wasserzeichen Ochsenkopf, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 74536 (1456). Zwei Teile eines Doppelblattes einer lateinischen Pergamenthandschrift, 15. Jh., um die erste und die letzte Lage gebunden und in die Deckel geklebt: Peregrinus de Oppeln, Sermones de sanctis, Sschneyer Bd. 4, S. 558, Nr. 110, 111, 113. Im vorderen Spiegel Exlibris des Franziskanerklosters Luzern (Wegmann, Exlibris, Nr. 4535). Auf dem Rücken Titelschild "Joannis a Deo jus Canonicum".

Buchblock

Beschreibstoff:
Bl. 1–33, 35–44 Dreiberg, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 151483 (1455) und 151503 (1456), Bl. 121–216 und 250–263 Nr. 151448 (1453) und 151466 (1455); Bl. 34/45, 46–58, 239–249, 264–287 Ochsenkopf, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 69094 (1454), Bl. 288–300 Nr. 69068 (1452), 69084 (1450), 69063 (1455); Bl. 59–120 und 217–238 Turm, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 100547 (1457), mit Varianten
Lagen:
7 VI⁸² + VII⁹⁶ + 11 VI²²⁸ + V²³⁸ + VI²⁴⁹ + VII²⁶³ + 2 VI²⁸⁷ + (VI+1)³⁰⁰, Bl. 288 Einzelblatt, an Pergamentfragment geklebt. Bl. 4 eingeschnitten, Bl. 10 im Falz tief eingerissen. Lagenzählung am Schluss der Lagen: "pri[m]us–8vus, ixus–xviii", ab 228v doppelt: "xix–xxii" sowie "pri[m]us–4tus".
Zählungen:
Neuere, fehlerhafte Foliierung, ergänzt: A. 1. 1a. 2–17. 17a. 18–29. 29a–48. 50–239. 239a–300.

Ausstattung

Rubrizierungen:
1ra–115va, 121ra–132vb, 264ra–280ra, 288ra–289rb rubriziert, rote Überschriften, Paragraphenzeichen und Unterstreichungen. Im Decretum Gratiani über dem Schriftspiegel z. T. Zählung der Distinctiones und Quaestiones in Rot
Initialen:
1ra–114ra, 264ra–277ra, 288ra–289ra 1–4zeilige rote Lombarden, sonst Raum ausgespart, nicht ausgeführt
Einrichtung:
Begrenzung des Schriftraums mit Stift, Bl. 1–11, 46r–48r, 257v–263v mit Tinte. Schriftraum 20–23 x 13,5–15, zweispaltig (6–7), 34–49 Zeilen, in der Tabula decretorum 47–56 Zeilen
Schrift:
Jüngere gotische Buchkursive mit Schleifen von zwei Händen, Schreiber A: 1ra–118vb, 217ra–297v und Schreiber B: 121ra–212rb
Zusätze:
Korrekturen der Schreiber, z. B. 11va, 99va, 129ra, 156rb, 217r, 281va. 133ra–137rb und 234ra–247va Ergänzung der nicht ausgeführten roten Überschriften am Rand durch den Schreiber A. 55rb–114vb am Rand Nachweise der Bibelzitate sowie einzelne Marginalien zum Inhalt. Handweiser 57ra–112va, 242rb–279ra; Notazeichen 22va, 83rb.

Hinweise

Bibliographischer Nachweis:
  • Kamber, Peter; Mangold, Mikkel. - Katalog der mittelalterlichen Handschriften der Zentral- und Hochschulbibliothek Luzern. - Schwabe Verlag, Basel, 2019, S. 118-121
Literatur:
  • Bücher-Verzeichniss der Kantons-Bibliothek in Luzern. - Luzern, 1836, Bd. 3, S. 160, Nr. 64
  • Stelling-Michaud, Sven. - Catalogue des manuscrits juridiques (droit canon et droit romain) de la fin du XIIe au XIVe siècle conservés en Suisse. - Genève, 1954, S. 28, Nr. 14
  • Schreibschulen der Diözese Konstanz : Stadt und Landschaft Luzern / hrsg. und bearb. von A. Bruckner. - Genf, 1964 (Scriptoria medii aevi Helvetica ; Bd. 9), S. 61
Repertorien:
  • Käppeli, Scriptores Nr. 706
  • Bloomfield, Incipits Nr. 5744
  • Schneyer, Repertorium 1150-1350 Bd. 1, S. 625, Nr. 468

Zugriffs- und Benutzungsbestimmungen

Zugangsbestimmungen:
  • Es gelten die Benutzungsbestimmungen der ZHB Sondersammlung
Urheberrecht Metadaten:
Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung.

Bearbeitungsstand

Interne Bearbeitung:
  • Verzeichnung=Description=Inventaire; 31.08.1995; pk; Rekatalogisiert nach Bretscher/Kamber/Mangold; HAN-Katalogisierungsregeln
  • Verzeichnung=Description=Inventaire; 2023; Rekatalogisiert nach Kamber/Mangold; HAN-Katalogisierungsregeln; wiga
  • Erschliessungsniveau Normalniveau

Identifikatoren

Systemnummer:
991170351553105501
Andere Systemnummer:
  • (HAN)000189894DSV05
  • (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170351553105501
  • (41SLSP_RZS)9914249441605505
Quelle: